Warto zaznaczyć, że chodzi nie tylko o kredytobiorców indywidualnych (konsumentów), ale również o wielu polskich przedsiębiorców, którzy przy pomocy zaciąganych kredytów finansują swoją działalność. W efekcie drastycznych podwyżek stóp procentowych rosną także koszty tych kredytów, a przedsiębiorcy przenoszą je w cenach produktów i usług na każdego statystycznego Kowalskiego. Dane dotyczące polskich przedsiębiorców-dłużników zgromadzone w ERIF BIG nie pozostawiają w tej kwestii żadnej wątpliwości i potwierdzają stały wzrost średniej wartości ich zobowiązań. W porównaniu do roku 2019 obecnie średnia wartość zadłużenia zwiększyła się do kwoty 17,5 tys zł, czyli o niemal 60%.
Również dla przeciętnego obywatela podniesienie stóp procentowych oznacza wymierne konsekwencje w wymiarze finansowym – dobrym przykładem jest choćby znacznie mniejsza obecnie zdolność kredytowa statystycznego Polaka. W powyższym kontekście automatycznie nasuwa się pytanie, czy także dłużnicy mają się czego obawiać? A jeśli tak, to w jaki sposób rosnące stopy procentowe NBP wpływają na finanse osób niespłacających zaciągniętych przez siebie zobowiązań w wyznaczonych terminach?
Stopy procentowe – rodzaje
Pojęcie „stopa procentowa” jest jednak tylko ogólnym terminem – w praktyce istnieje kilka typów stóp procentowych, które są wykorzystywane w różnych obszarach gospodarki i finansów. Oto aktualnie obowiązujący podział stóp procentowych:
• Stopa referencyjna – najważniejsza stopa procentowa dla każdego kredytobiorcy oraz dłużnika, ponieważ to od niej zależy wysokość rat kredytu lub pożyczki, a także wysokość odsetek za opóźnienie oraz wskaźnik WIBOR. Formalnie rzecz ujmując, jest to najniższa cena sprzedaży lub zakupu przez polski bank centralny papierów wartościowych na rynku międzybankowym.
• Stopa lombardowa – wykorzystuje się ją do obliczania ceny, za jaką bank centralny udziela pożyczki środków pod zastaw papierów wartościowych bankom komercyjnym.
• Stopa depozytowa – w oparciu o tę stopę procentową wylicza się oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych w banku centralnym przez banki komercyjne.
• Stopa dyskonta weksli – używana do przeliczania przyszłej wartości kapitału na obecną jego wartość. Używa się jej do określania oprocentowania pożyczek udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym.
• Stopa redyskonta weksli (stopa redyskontowa) – stosowana do ustalania wysokości odsetek dla kredytów studenckich. Pod względem formalnym jest to cena skupu weksli od banków komercyjnych przez bank centralny.
Wysokość poszczególnych stóp procentowych jest określana co miesiąc przez krajową Radę Polityki Pieniężnej, która jest organem decyzyjnym Narodowego Banku Polskiego.
Kiedy zmieniają się stopy procentowe NBP?
Rada Polityki Pieniężnej może dokonywać zmiany stóp procentowych raz na miesiąc, przy czym pod uwagę brane są różnego rodzaju czynniki – w szczególności aktualna sytuacja gospodarcza kraju, poziom inflacji i nieprzewidziane zdarzenia o zasięgu lokalnym oraz globalnym (np. pandemia COVID-19). Bieżące podwyżki stop procentowych, z którymi mamy do czynienia od początku 2022 roku, stanowią próbę zahamowania gwałtownego wzrostu inflacji w naszym kraju.
Warto w tym kontekście podkreślić, że w konsekwencji tego, że wzrastają stopy procentowe, w górę idą również zobowiązania kredytowe oparte na zmiennym oprocentowaniu (czyli około 95% kredytów hipotecznych w Polsce) oraz zwiększają się odsetki ustawowe za opóźnienie w spłacie zaciągniętych pożyczek. Wpływ wysokości stóp procentowych na odsetki za opóźnienie szerzej omawiamy w dalszej części artykułu.
Rzecz jasna, stopy procentowe mogą również być obniżane – zazwyczaj dzieje się tak w sytuacji, gdy inflacja maleje. Niższe stopy procentowe mają zachęcić konsumentów do większej konsumpcji i tym samym przyczynić się do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego.
Jak zmieniała się stopa referencyjna NBP w ostatnich latach?
Jak już wspominaliśmy, zmiany stopy referencyjnej NBP odzwierciedlają wpływ różnego rodzaju czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych na sytuację gospodarczą Polski. Na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia stopy procentowe były dość stabilne i relatywnie niskie – dopiero wybuch pandemii COVID-19 w 2020 roku zauważalnie wpłynął na ich wysokość. Globalny kryzys gospodarczy, który jest bezpośrednim następstwem pandemii, stał się jedną z głównych przyczyn wzrostu inflacji nie tylko w Polsce, ale również i na świecie.
Dodatkową siłą napędową dla inflacji stały się rosnące ceny surowców energetycznych i produktów rolnych, a także zauważalnie wyższe koszty pracy i duża dynamika popytu praktycznie na wszystkich rynkach. W jaki sposób przełożyło się to na stopy procentowe?
Stopa referencyjna NBP wynosiła:
• do 17.03.2020 – 1,5%;
• od 18.03.2020 do 8.04.2020 – 1%;
• od 9.04.2020 do 28.05.2020 – 0,5%;
• od 29.05.2020 do 6.10.2021 – 0,1%;
• od 7.10.2021 do 3.11.2021 – 0,5%;
• od 4.11.2021 do 8.12.2021 – 1,25%;
• od 9.12.2021 do 4.01.2022 – 1,75%;
• od 5.01.2022 do 8.02.2022 – 2,25%;
• od 9.02.2022 do 8.03.2022 – 2,75%;
• od 9.03.2022 do 6.04.2022 – 3,5%;
• od 7.04.2022 do 5.05.2022 – 4,5%;
• od 6.05.2022 do 8.06.2022 – 5,25%;
• od 9.06.2022 – 6%.
W kontekście powyższego zestawienia warto podkreślić, że według przewidywań niezależnych ekspertów oraz przedstawicieli sektora finansowego stopy procentowe w Polsce będą nadal rosnąć. Wątpliwości w tym zakresie nie pozostawia prezes banku centralnego Adam Glapiński, według którego na obniżki stóp procentowych trzeba będzie zaczekać aż do końcówki roku 2023.
Odsetki ustawowe – definicja
Z dniem 1 stycznia 2016 roku zaczęła obowiązywać w Polsce nowa klasyfikacja typów odsetek ustawowych, zgodnie z którą wyróżnia się następujące ich rodzaje:
• Odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej – mogą być naliczane przez kredytodawcę od kwoty kapitału pożyczonego dłużnikowi, przy czym wykorzystuje się je wyłącznie wtedy, gdy zostaną orzeczone przez sąd jako sankcja wobec dłużnika.
• Odsetki ustawowe za opóźnienie – mogą zostać naliczone przez wierzyciela w sytuacji, gdy ma miejsce nieterminowa spłata całości bądź części długu.
• Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – wykorzystywane w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami. Mogą zostać naliczone tylko w transakcjach handlowych, w których doszło do spóźnienia w płatności i mają pierwszeństwo nad odnośnymi przepisami Kodeksu cywilnego.
W kontekście powyższego należy mieć na uwadze, że na wysokość odsetek za opóźnienie mają wpływ przede wszystkim zapisy w umowie zawartej pomiędzy stronami. Jeśli odsetki za spóźnienie nie zostały w umowie jasno określone, wtedy maksymalna ich wysokość nie może przekroczyć ustawowego limitu ustalonego według wzoru 2 × (bieżąca stopa referencyjna NBP + 5,5%).
W jaki sposób odsetki ustawowe za opóźnienie zależą od stóp procentowych?
Odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego przysługują każdemu wierzycielowi od każdego dłużnika, który w wyznaczonym zawartą umową terminie nie uregulował należności w wymaganej kwocie. Jeśli umowa nie zawiera konkretnych zapisów co do wysokości odsetek za opóźnienie, maksymalna ich wysokość może wynosić 2 × (bieżąca stopa referencyjna NBP + 5,5%). Jak widać, im wyższe stopy procentowe NBP, tym większe koszty zarówno dla terminowych kredytobiorców, jak i dla osób, które notorycznie zalegają z uregulowaniem płatności.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, w jaki sposób podwyżki stóp procentowych wpływają na odsetki za opóźnienie płatności, zajrzyj do naszego poradnika.
Odsetki ustawowe za opóźnienie – jak obliczyć?
Mając wszystkie potrzebne dane i informacje, można pokusić się o samodzielne wyliczenie odsetek za opóźnienie, jednak jest to zajęcie dość czasochłonne, a przy tym niepozbawione ryzyka popełnienia błędu. Z tego względu znacznie lepszym rozwiązaniem jest kalkulator odsetek ustawowych za opóźnienie, dostępny pod adresem: https://kalkulatory.gofin.pl/kalkulatory/kalkulator-odsetek-ustawowych. Aby z niego skorzystać, nie jest wymagana żadna specjalistyczna wiedza, a sam interfejs jest prosty i intuicyjny w obsłudze.
Sprawdź także nasz poradnik na temat odsetek za opóźnienie.
Ile wynoszą odsetki ustawowe za opóźnienie w 2022 roku?
Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie ulegała na przestrzeni 2022 roku zmianom wraz ze zmianami wysokości stóp procentowych. Na chwilę obecną (czerwiec 2022) od zalegającego z zapłatą dłużnika wierzyciel może domagać się odsetek w kwocie 11,5% w skali roku dla podmiotów niebędących przedsiębiorcami, natomiast w przypadku transakcji handlowych między przedsiębiorcami odsetki za opóźnienie wynoszą 9,75%, jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, lub 11,75% w przypadku pozostałych podmiotów gospodarczych.
Materiał Promocyjny
