Internauci wybiorą OFE

Jeszcze tylko do 31 lipca można zdecydować, gdzie będzie kierowana część składek emerytalnych - czy trafi do otwartych funduszy emerytalnych, czy też pozostanie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Im bliżej ostatecznego terminu decyzji, tym dyskusje o słuszności i konsekwencjach każdego z wyborów są coraz częstsze. Instytut Monitorowania Mediów w ramach raportu Kompas Social Media zbadał internetowe wypowiedzi i publikacje na temat reformy systemu emerytalnego i decyzji „ZUS czy OFE".

- Najbardziej szokujące jest to, że kilkanaście milionów osób nie rozumie, iż ich realne oszczędności emerytalne zostały zamienione na wirtualne zapisy w ZUS – ocenia w komentarzu do analiz dr hab. Sebastian Buczek, profesor SGH, prezes zarządu Quercus TFI.

ZUS i OFE: co dwie głowy to nie jedna

Instytut Monitorowania Mediów sprawdził, jak często Polscy internauci deklarują wolę wyboru jednego z wariantów emerytalnych. Jak wynika z monitoringu social mediów, w okresie od listopada 2013 do lipca 2014, deklaracje typu „zostaję w ZUS" lub „wybieram OFE", padały w postach internautów co najmniej kilka razy dziennie. Polacy w sieci chętnie chwalili się wyborem OFE lub pozostaniem w ZUS - najczęściej na Facebooku i Twitterze.

ZUS czy OFE – co bardziej się opłaca? - Prawda jest taka, że wszystko zależy od przyjętych założeń. Jeśli ktoś przyjmie optymistyczne założenia co do sytuacji na rynkach finansowych, to oczywiście OFE. Jeśli założy pesymistyczny scenariusz, to ZUS – ocenia ekonomista Sebastian Buczek, prezes Quercus TFI. Jego zdaniem, najważniejsze jest jednak to, że na swoją emeryturę należy oszczędzać w różny sposób, by w przyszłości otrzymywać środki z różnych źródeł. - Czyli i ZUS, i OFE, ale przede wszystkim samodzielnie, odkładając środki w banku czy funduszu inwestycyjnym – podkreśla profesor Buczek i dodaje, że dokonał wyboru OFE. - I to nie tylko dlatego, że mam pewność, iż dostanę więcej. Jest to raczej wyraz sprzeciwu do działań polityków i stylu, w jakim odebrano Polakom 150 mld zł ich emerytalnych oszczędności. I do tego, że chcąc pozostać w OFE musiałem raz jeszcze podpisać kolejny dokument – przyznaje.

Aż 72 procent internautów opowiadających się za jednym z wariantów, również zadeklarowało wybór OFE. Oświadczenia takie jak: „wybieram OFE" bądź „przechodzę do OFE" publikowano najczęściej na Facebooku, Twitterze i internetowym forum Gazety Wyborczej (forum.gazeta.pl) – wynika z badania IMM. W sieci padają różne argumenty – od racjonalnych i podpartych liczbami, po nacechowane silnymi emocjami. „Ja wybieram OFE, bo to są realne pieniądze, a ZUS to zobowiązanie państwowe" – czytamy na Facebooku. „Czysta kradzież w biały dzień. Zostaję w OFE" – dodaje inny użytkownik tego serwisu. Internauci często dzielą się linkami do analiz i artykułów publicystycznych dotyczących reformy. „Chwila prawdy o ZUS......ja wybieram OFE!" - podaje internautka na Facebooku, publikując jednocześnie link do wypowiedzi Roberta Gwiazdowskiego z Centrum im. Adama Smitha dla Gazety Wyborczej: „Czy można liczyć na ZUS? Byłem przez 1,5 roku szefem rady nadzorczej ZUS i wiem co tam jest. Proszę państwa, tam nic nie ma!".

Blisko 28 procent publikacji w social mediach monitorowanych przez IMM zawiera zapewnienia o pozostawieniu składek emerytalnych w ZUS-ie. Użytkownik forum.katolik.pl zapewnia: „Zawsze to jakiś wybór, ja tam jednak wolę ZUS, jak ktoś ma się paść na moich składkach lepiej niech to będzie państwowa firma. Mniejsze marnotrawstwo i część pieniędzy wróci do ludzi". „Wybieram ZUS. Tak mało osób wybrało OFE, że przy wyprzedaży akcji, bardzo dużo stracą. Wolę, żeby traciły własne, a nie moje pieniądze" – argumentuje Twitterowicz. Tak osoby wybierające OFE, jak internauci pozostający w ZUS, często posiłkują się argumentami ekspertów bądź publicystów. „No to wybrałam. ZUS. Posłuchałam mądrzejszego. Szczególnie, że argumenty jakoś mi bliskie" - deklaruje internautka dzieląc się wypowiedzią Jacka Żakowskiego z artykułu zamieszczonego w serwisie wyborcza.biz.pl „Antykwariaty pełne są pięknie drukowanych akcji, obligacji, banknotów emitowanych przez dawno upadłe spółki, fundusze i państwa. Mają one antykwaryczną wartość, słabo związaną z ceną, za jaką je nabyto, i z obietnicami, których dotyczyły. (...) Gdy każda złotówka przelana do OFE musi być zrekompensowana dodatkową złotówką wsparcia budżetu dla ZUS, oznacza to wybór ZUS - nie OFE" – czytamy w komentarzu publicysty.

„Nie jestem zaskoczony wynikami badań" – przyznaje w komentarzu dla IMM Sebastian Buczek. „W naszym kraju nie odbyła się rzetelna i merytoryczna dyskusja nad całym systemem emerytalnym, którego OFE jest tylko częścią. I obawiam się, że w najbliższych latach nie odbędzie się" – zaznacza. Zdaniem Buczka, efektem tego są „wycinkowe i krótkoterminowe zmiany, jak nacjonalizacja 150 mld zł środków zgromadzonych w OFE", podczas gdy skutecznym rozwiązaniem powinny być zmiany obejmujące cały system emerytalny i wszystkich potencjalnych emerytów. „Najbardziej szokujące jest to, że kilkanaście milionów osób nie rozumie, iż ich realne oszczędności emerytalne zostały zamienione na wirtualne zapisy w ZUSie" – podkreśla prezes Quercus TFI.

Maturzyści zostają w ZUS

Jak wynika z monitoringu IMM, internetowym wypowiedziom o decyzji „ZUS czy OFE" często towarzyszą wulgaryzmy i inwektywy, co w przypadku tematów mocno polaryzujących społeczeństwo nie jest niestety rzadkością w polskojęzycznej sieci. Obelgi i niewybredne komentarze pod adresem polityków lub instytucji pojawiają się na wielu forach dyskusyjnych. Wydźwięk wirtualnych deklaracji o decyzjach nie zawsze jest ponadto jednoznaczny i nie zawsze wybór wiąże się z przekonaniem o jego słuszności. „Ja wybieram OFE , ale też sądzę, że prędzej, czy później padnie" – wyraziła swoje obawy użytkowniczka Twittera. Inna internautka na forum.gazeta.pl deklarowała: „zostaję w OFE :0 ot taka żyłka ryzykantki/hazardzistki się we mnie odezwała :) z ZUSem to wiadomo - równia pochyła w dół , nie ufam państwu a chciałabym :( ". Gorzkie konkluzje spotykamy również na Google Plus: „Tylko do końca lipca można wybierać co stanie się z resztą naszych pieniędzy. Jako, że nie przepadam za zmianami zasad w czasie zabawy wybrałem OFE (...) Jednocześnie oświadczam, że nie liczę na to iż w przyszłości dostanę jakąś emeryturę :D". Warto podkreślić, że kreatywność polskich internautów daje o sobie znać także w przypadku tematów ekonomiczno-społecznych. W zadaniu o wyliczeniu składki do OFE najwięcej punktów za odpowiedź „zostaję w ZUS" – głosił jeden z nagłówków ASZdziennika, polskiego odpowiednika magazynu „The Onion" parodiującego sensacyjne dziennikarskie doniesienia. „Pani Lidziu, jak pani myśli, OFE czy ZUS? - „Lotto, kochana, tam są większe szanse" – to z kolei dialog z wielokrotnie udostępnianego na Facebooku humorystycznego obrazka autorstwa rysownika Remka Dąbrowskiego.

Promocja OFE warta 15 mln zł

Zgodnie z ustawą wprowadzającą zmiany w funkcjonowaniu OFE od 14 stycznia do 31 lipca 2014 r. zabroniona jest reklama zawierająca informacje o OFE lub informacje sugerujące, że reklama odnosi się do funduszy. Zakaz ten ma na celu ochronę interesów ubezpieczonego, „który nie powinien dokonywać wyboru pod presją reklamy, która z definicji ma zachęcić do określonego zachowania, a nie dostarczyć obiektywnej informacji" – czytamy na stronach rządowych. Ustawodawcy argumentują, że decyzja dotycząca emerytalnej przyszłości powinna być podjęta przez ubezpieczonych wyłącznie w oparciu o obiektywne i racjonalne przesłanki. Towarzystwa emerytalne w trwającej od listopada 2013 r. kampanii reklamowej zdążyły jednak jeszcze zachęcić Polaków do pozostania w OFE.

Jak wynika z danych dostępnych w monitorującej reklamy w mediach aplikacji admonit, koszt kampanii pod hasłem „Zostaję z OFE" wyniósł ponad 15,5 mln zł. Co ciekawe, tylko w ciągu pierwszych 14 dni 2014 roku promocja pochłonęła niemal taką samą kwotę, jak podczas każdego z dwóch poprzednich miesięcy. Im bliżej wejścia w życie ustawowego zakazu emisji reklam OFE, tym kampania bardziej przybierała na sile.

Aż 13 mln zł to koszt emisji spotów telewizyjnych. Największe udziały w tej kwocie miała promocja w stacjach TVN (3,7 mln zł), Polsat (1,7 mln zł) i TVP1 (1,3 mln zł). Reklamy „Zostaję z OFE" najczęściej gościły w pasmach reklamowych TVP Info, gdzie wyemitowano je ponad 950 razy, lecz ich łączny koszt według cenników netto był niższy, niż w przypadku czołowych reklamobiorców i wyniósł niespełna 760 tys. zł. Polacy spędzając czas przed telewizorem najczęściej mogli trafić na spot, którego główny bohater przedstawiał przed audytorium (w którym znalazły się zarówno osoby starsze, jak i młodzież) zalety oferty OFE, rozpoczynając swój wykład od słów „A teraz zobaczymy, jak buduje się nasza emerytura". Dwie wersje spotu (15- oraz 30-sekundowa) pojawiły się na szklanym ekranie ponad 5 tysięcy razy. Innymi popularnymi kreacjami były krótkie i oszczędne graficznie spoty „Nie stawia się wszystkiego na jedną kartę" bądź „Co dwie głowy to nie jedna".

Na kampanię radiową finansowaną przez towarzystwa emerytalne przeznaczono ponad 1,6 mln zł, z czego najwięcej pochłonął koszt emisji spotów w rozgłośni RMF FM. „Nie wkłada się wszystkich jaj do jednego koszyka" – zachęcał lektor w jednej z najczęściej emitowanych reklam. Inny spot sloganem „lepsze dwa filary, kiedy człowiek stary" zachęcał do wzięcia udziału w konkursie na najlepsze hasło promujące pozostanie w OFE. Promocja w prasie kosztowała OFE niespełna 890 tys. zł, z czego najwięcej wydano „w ostatniej chwili", czyli bezpośrednio przed 14 stycznia. „Od jutra OFE, tak jak ryby, głosu nie mają, ale Ty tak! Zdecyduj i powiedz: zostaję z OFE" - kreacje o tej treści opatrzone wykonanym komiksową kreską obrazkiem ryby, ukazały się w ostatnich dniach kampanii m.in. w „Rzeczpospolitej" i „Dzienniku Gazecie Prawnej".

Wywiady, komentarze eksperckie, artykuły, czy też audycje telewizyjne bądź radiowe dotyczące otwartych funduszy emerytalnych nie są zabronione przepisami prawa. Od 1 kwietnia, czyli od dnia w którym można było zadecydować o swojej emeryturze, w internecie temat OFE poruszono w ponad 37 tysiącach internetowych publikacji, a ZUS był tematem ponad 58 tysięcy doniesień. Blisko 18 tysięcy z nich to materiały, w których bezpośrednio poruszony został temat dylematów związanych z wyborem OFE czy ZUS. W samym lipcu dyskusja była jeszcze bardziej gorąca. Jak wynika z badań Instytutu Monitorowania Mediów, od początku miesiąca w sieci pojawiło się blisko 5 tysięcy materiałów, w których przewinął się temat obu instytucji. W tym samym okresie na łamach krajowej prasy pojawiło się prawie 500 artykułów na temat OFE. Zmiany w emeryturach komentowane były najszerzej w mediach o profilu ekonomicznym i biznesowym oraz ogólnoinformacyjnym.

W internecie i mediach społecznościowych w kontekście OFE najczęściej pojawiają się wzmianki o funduszach ING, PZU oraz Aviva. W pierwszej piątce dzięki dyskusjom internautów i publikacjom dziennikarskim pojawiły się również fundusze Warty oraz PKO BP.

W internecie oprócz doniesień i depesz agencyjnych (np. biznes.pap.pl), temat OFE najczęściej pojawiał się w serwisach finansowych dużych portali: finanse.wp.pl, biznes.pl oraz biznes.interia.pl. W mediach społecznościowych dominującym źródłem publikacji był Facebook, przed Twitterem. Wysoko znalazły się także fora związane z biznesem i ekonomią: forum.parkiet.com oraz forum.infor.pl, a także wątki związane z tematem emerytur w serwisie forum.gazeta.pl.

Decyzję o tym, gdzie będzie kierowana część składek emerytalnych, należy podjąć do 31 lipca. Składki osób, które nie zadeklarują przekazywania przyszłej składki do OFE, będą ewidencjonowane w ZUS. Warto jednak pamiętać, że tegoroczny wybór nie jest ostateczny. Decyzję o wyborze OFE lub pozostaniu w ZUS będzie można zmienić za dwa lata. Później zmiana możliwa będzie regularnie co cztery lata.

Sebastian Buczek, prof. SGH, prezes zarządu Quercus TFI