Tak wygląda "PPK" w wydaniu brytyjskim

1 kwietnia 2019 r. w Wielkiej Brytanii zakończył się ostatni etap wprowadzania reformy rynku emerytalnego, która stanowiła pierwowzór dla budowy systemu Pracowniczych Planów Kapitałowych w Polsce.

Od 1 stycznia 2017 r. wszyscy brytyjscy pracodawcy mają obowiązek automatycznego zapisu swoich pracowników do pracowniczych programów emerytalnych. A od 1 kwietnia 2019 minimalne składki na PPE osiągnęły w Wielkiej Brytanii swój ostateczny poziom (8% wynagrodzenia brutto).

W kontekście powoli rozpoczynającego się procesu przebudowy polskiego rynku emerytalnego warto przyjrzeć się jak rynek ten funkcjonuje obecnie w Wielkiej Brytanii.

BRYTYJSKIE WORKPLACE PENSIONS

Brytyjski rynek emerytalny podzielony jest na dwa podstawowe segmenty: pracowniczych programów emerytalnych (workplace pensions) oraz indywidualnych planów emerytalnych (personal pensions).

Na rynku pracowniczych programów emerytalnych (workplace pensions) oferowane są plany emerytalne organizowane przez pracodawców dla swoich pracowników. Dominują programy prowadzone przez instytucje finansowe: towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady emerytalne, towarzystwa funduszy emerytalnych, etc. Najczęściej z pomocy tych instytucji korzystają pracodawcy, aby zapewnić swoim pracownikom dostęp do pracowniczego programu emerytalnego. Ale niektóre największe firmy działające w Wielkiej Brytanii same zakładają i prowadzą pracownicze programy emerytalne dla swoich pracowników.

KTO MOŻE UCZESTNICZYĆ W BRYTYJSKIM WORKPLACE PENSION?

Aby korzystać z pracowniczego programu emerytalnego, osoba pracująca w Wielkiej Brytanii musi mieć status pracownika oraz mieć ukończone 21 lat. Konieczne jest również osiąganie odpowiednich zarobków. Osoby zarabiające poniżej 503 funtów miesięcznie lub 116 funtów tygodniowo nie są obejmowane pracowniczym programem emerytalnym. Osoby zarabiające więcej mają prawo przystąpić do pracowniczego programu emerytalnego, ale konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. Osoby zarabiające co najmniej 10 000 funtów rocznie są automatycznie zapisywane do pracowniczego programu emerytalnego prowadzonego u danego pracodawcy (mechanizm automatycznego zapisu).

Podobnie jak w przypadku polskich Pracowniczych Planów Kapitałowych pracownik ma prawo zrezygnować z uczestnictwa w workplace pension. Ale w tym przypadku konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku o rezygnacji z wpłacania środków do PPE przez kolejne 3 lata. Po upływie 3 lat pracownik ponownie automatycznie jest zapisywany do pracowniczego programu emerytalnego, pod warunkiem, że ponownie nie złoży rezygnacji z uczestnictwa w workplace pension. Aby ułatwić przedsiębiorcom brytyjskim stosowanie mechanizmu automatycznego zapisu stworzony został National Employment Savings Trust (NEST). Jest to powołany przez rząd pracowniczy program emerytalny. Cechuje się on prostotą, niskimi kosztami uczestnictwa i przyjazną obsługą.

SKŁADKI NA BRYTYJSKIE WORKPLACE PENSIONS

Minimalna składka wpłacana do pracowniczego programu emerytalnego to 8% wynagrodzenia brutto (pracodawca min 3% i pracownik min. 5%). Jednakże bardzo często składki mają wyższy poziom. W szczególności dotyczy bardziej hojnych dla pracowników programów emerytalnych opartych na zasadzie zdefiniowanego świadczenia.

WYPŁATA ŚRODKÓW Z BRYTYJSKIEGO WORKPLACE PENSIONS

Środki zgromadzone w ramach pracowniczego programu emerytalnego są dziedziczone w przypadku śmierci członka programu przed osiągnięciem przez niego wieku emerytalnego. W niektórych programach członek może dowolnie wskazać, komu przypadną zgromadzone środki. A w niektórych programach część środków musi przypadać osobom z najbliższej rodziny (małżonek, dziecko poniżej 23 roku życia, etc.). Środki zgromadzone w pracowniczym programie emerytalnym objęte są wspólnością majątkową.

W Wielkiej Brytanii pobieranie świadczeń z pracowniczego programu emerytalnego może się rozpocząć dopiero po osiągnięciu określonego wieku. Jest on różnie ustalany w różnych workingplace pensions. Z reguły jest to między 60 a 65 rokiem życia. Najniższy dopuszczalny wiek umożliwiający pobieranie świadczeń to 55 lat. Wcześniejsze pobieranie środków z pracowniczego programu emerytalnego jest równoznaczne z koniecznością zapłaty wysokiego podatku, który może nawet sięgać 55% wypłacanej kwoty.

Forma prywatnych świadczeń emerytalnych uzależniona jest od konstrukcji pracowniczego programu emerytalnego. Programy oparte na zasadzie zdefiniowanej składki (defined contribution) dopuszczają jednorazową wypłatę 25% zgromadzonych środków bez obciążania ich podatkiem. Natomiast pozostałe 75% środków wypłacane jest w ratach, wykorzystywane na wykup renty dożywotniej lub inwestowane w celu osiągania dochodów z zysków kapitałowych.

Programy oparte na zasadzie zdefiniowanego świadczenia (defined benefit) dużo rzadziej umożliwiają jednorazową wypłatę części zgromadzonych środków. Natomiast przede wszystkim gwarantują dożywotnie świadczenie. Wysokość tego świadczenia uzależniona jest od długości stażu u danego pracodawcy oraz wysokości zarobków danego pracownika.

BRYTYJSKIE PERSONAL PENSIONS

Drugi segment brytyjskiego rynku emerytalnego oparty jest na indywidualnych planach emerytalnych. Tutaj oferowane są stakeholder pensions (emerytury dla interesariuszy) oraz self-invested personal pensions (osobiste inwestycje emerytalne). W ramach tego segmentu decyzja o korzystaniu z poszczególnych produktów emerytalnych należy do potencjalnego klienta. Nie jest tu konieczne pośrednictwo pracodawcy, choć niektóre stakeholder pensions oferowane są za pośrednictwem pracodawcy.

STAKEHOLDER PENSIONS

Stakeholder pensions skierowane są przede wszystkim do masowego klienta. Dlatego te indywidualne plany emerytalne muszą spełniać szereg warunków ustawowych, które mają zabezpieczać interesy przeciętnego Brytyjczyka korzystającego z takiej formy budowania kapitału emerytalnego. Stakeholder pensions muszą cechować się ograniczonymi kosztami po stronie klienta, darmowymi transferami (z produktu emerytalnego do produktu emerytalnego), elastycznymi składkami, niskimi składkami minimalnymi oraz oferowaniem domyślnego funduszu inwestycyjnego dla tych klientów, którzy nie potrafią samodzielnie wybrać najlepszej polityki inwestycyjnej.

W okresie kariery zawodowej stakeholder pension jest mechanizmem gromadzenia i lokowania środków pochodzących ze składek klienta. Środki te zazwyczaj inwestowane są w udziałowe papiery wartościowe, ale możliwe są również inwestycje w inne instrumenty finansowe. Z reguły posiadacz takiego konta ma do dyspozycji dość dużą liczbę funduszy inwestycyjnych i w miarę swobodnie może kształtować podział zgromadzonych środków między poszczególne fundusze prowadzące różną politykę inwestycyjną.

Posiadacz stakeholder pension jeszcze w okresie kariery zawodowej może rozpocząć korzystanie ze zgromadzonego kapitału emerytalnego. Osiągnięcie 55 roku życia uprawnia do rozpoczęcia wypłat środków ze stakeholder pension bez konieczności odprowadzania wysokich podatków. Wypłaty te mogą mieć różnie formy, dopuszczalne są nawet jednorazowe wypłaty.

BRYTYJSKIE SELF-INVESTED PERSONAL PENSIONS

Na zupełnie innej filozofii oparte są self-invested personal pensions (osobiste inwestycje emerytalne). Ten indywidualny produkt emerytalny skierowany jest przede wszystkim do ludzi majętnych i posiadających duże doświadczenie w zakresie finansów i inwestowania. Z jednej strony konta te dają bardzo dużą swobodę inwestycyjną. Dopuszczalne jest wręcz samodzielne prowadzenie polityki inwestycyjnej. Z drugiej strony cechują się wysokimi kosztami ciążącymi na posiadaczu, szczególnie gdy zgromadzonym kapitałem zarządza certyfikowany doradca inwestycyjny.

W ramach self-invested personal pension można inwestować m.in. w akcje notowane na giełdach papierów wartościowych (krajowych i zagranicznych), tytuły uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, trusty inwestycyjne, dłużne papiery wartościowe, ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, depozyty bankowe, kasy oszczędnościowo-budowlane, komercyjne nieruchomości, inne produkty inwestycyjne. Pod pewnymi warunkami dopuszczalne są nawet inwestycje w nieruchomości mieszkalne oraz rezydencje.

Posiadacz self-invested personal pension może rozpocząć wykorzystywanie zgromadzonego kapitału emerytalnego już po ukończeniu 55 roku życia. Wcześniejsza wypłata zgromadzonych środków wiąże się z koniecznością uiszczenia wysokiego podatku.

WNIOSKI DLA POSKIEGO RYNKU EMERYTALNEGO

Podsumowując należy wskazać, że brytyjski rynek emerytalny należy do największych i najlepiej rozwiniętych rynków emerytalnych. Zgromadzone aktywa sięgają prawie 3 bilionów dolarów, co plasuje ten rynek w pierwszej trójce największych na świecie. Również porównanie zgromadzonego na nim kapitału emerytalnego do produktu krajowego brutto wypada imponująco. Brytyjskie aktywa emerytalne już dziś stanowią równowartość 102% PKB Wielkiej Brytanii, a rynek ten nadal dynamicznie się rozwija dzięki wprowadzeniu mechanizmu automatycznego zapisu do pracowniczych programów emerytalnych.