Pracownicze programy zbyt sztywne

Wartość aktywów zgromadzonych w pracowniczych programach emerytalnych wzrosła w ubiegłym roku do 10,6 mld zł - podała Komisja Nadzoru Finansowego. To wzrost o 3,5 proc. rok do roku. Najwięcej oszczędności w ramach PPE pracownicy umieścili w zarządzanych przez TFI funduszach inwestycyjnych - 6 mld zł. Zakładom ubezpieczeń powierzono 2,8 mld zł, zaś w pracowniczym funduszom emerytalnym 1,8 mld zł. W PPE oszczędza prawie 400 mln Polaków.

Mało nowych klientów

Te liczby nie napawają optymizmem. Przez ponad 16 lat istnienia PPE państwu nie udało się rozruszać grupowego oszczędzania na emeryturę w trzecim filarze. I chociaż w porównaniu z indywidualnymi rozwiązaniami czyli IKE i IKZE oszczędności jest tutaj prawie dwa razy więcej, dynamika jest o niebo słabsza. W zeszłym roku Polacy na Indywidualne Konta Emerytalne oraz Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego wpłacali na potęgę. W efekcie aktywa te przyrosły mimo giełdowej bessy o 20 proc.

- Jest kilka powodów słabego przyrastania aktywów pracowniczych programów emerytalnych. Po pierwsze, powstaje stosunkowo niewiele nowych PPE - tłumaczy Agnieszka Łukawska dyrektor sprzedaży Legg Mason TFI. Jak zaznacza, sporo pracodawców ze względu na biurokrację decyduje się też na tzw. plan pozaustawowy - nie wymagający rejestracji w KNF. - Zdarza się też, że pracodawcy wprowadzają plan oszczędnościowy, w którym PPE jest jednym z elementów, pozostałe elementy są pozaustawowe i nie są uwzględniane w statystykach PPE - mówi.

- Z drugiej strony sporo dużych zwłaszcza państwowych firm, już wiele lat temu utworzyło PPE, często o pokaźnych aktywach. Ich pracownicy się starzeją i w sposób naturalny dokonują wypłat. Środki wypłacane po kilku, kilkunastu latach są z reguły znaczącymi kwotami - dodaje Łukawska.

Na to samo zwraca uwagę Tomasz Fronczak, dyrektor produktów emerytalno-oszczędnościowych w TFI PZU.

- Od kilku lat zarządzający PPE wypłacają zgromadzone oszczędności osobom osiągającym 60 rok życia i z roku na rok są to coraz wyższe kwoty oraz liczby wypłat. - Sama Grupa PZU w 2015 r. dokonała blisko 6300 wypłat emerytalnych z PPE na kwotę przekraczająca 176 mln zł - wskazuje.

- Ponadto należy pamiętać, iż publikowane przez KNF wartości są jedynie porównaniem wartości aktywów rok do roku, bez analizy sytuacji na rynkach finansowych. A ta ma ogromny wpływ na wartość zgromadzonych aktywów jak i zaczynających się wypłat z PPE - dodaje Fronczak.

Krótko mówiąc do PPE z jednej strony wpływają składki, ale z drugiej wypływają już świadczenia. Nowych programów powstaje niestety bardzo mało. Przyrostom nie pomagała tez w ostatnim czasie warszawska giełda, na które spora część tych pieniędzy jest lokowana.

Zbyt sztywne

Problem w tym, że pracodawcy często boją się zakładać

- Tworzenie programu jest procesem długotrwałym, wymagającym konsultacji ze stroną społeczną oraz ujęcia go w planach finansowych przedsiębiorstw – często w perspektywie wielu lat do przodu - mówi Tomasz Fronczak.

- Dlatego też decyzję o utworzeniu PPE nie mogą być podejmowane pochopnie bez przemyślenia - podkreśla.

W wielu firmach następują przekształcenia, firmy łączą się bądź przejmują pracowników z PPE.

- Niestety ustawodawca takich sytuacji nie przewidział więc zdarza się, że osoba, która w poprzedniej firmie miała PPE, wycofuje zgromadzone środki - zauważa Agnieszka Łukawska. - Dokonuje wypłaty transferowej na IKE, a potem zwrotu – mimo potrąceń do ZUS i Urzędu Skarbowego, obniżających wartość zgromadzonego kapitału - ubolewa.

Po połączeniu pracodawców prowadzących PPE, w ciągu 2 lat pracodawca powinien udostępnić tylko jeden Program, pozostałe Programy są likwidowane. Likwidacja PPE także otwiera możliwość dokonania wypłaty transferowej lub zwrotu, z których pracownicy bardzo chętnie korzystają.

- Pracownicy jeśli mają taką możliwość, chętnie dokonują też wypłaty transferowej z PPE na IKE, które jest po prostu wygodniejsze.- W PPE wszystkie dyspozycje należy składać wyłącznie pisemnie, za pośrednictwem pracodawcy prowadzącego Program, więc z punktu widzenia byłego pracownika IKE to mniejsza biurokracja - dodaje.

- Spotkałam się w swojej praktyce z takimi sytuacjami, że pracownicy uczestniczący w kontynuowanym PPE zazdrościli tym z likwidowanego Programu możliwości wcześniejszego wycofania środków. To pokazuje, że wiele osób nie traktuje zgromadzonych środków jako zabezpieczenia emerytalnego, ale jako „podręczną gotówkę" - wskazuje ekspertka Legg Mason.

- Wiele firm twierdzi, że konstrukcja PPE jest zbyt sztywna, dlatego pracodawcy chętnie sięgają po inne rozwiązania. - dodaje.