Falochron w przypadku nawałnicy, czyli rządowa edukacja emerytalna

To fascynująca lektura. Władysław Kosiniak – Kamysz, minister pracy i Izabela Leszczyna, wiceminister finansów rządową stronę www.emerytura.gov.pl sygnują podpisami. W liście do czytelników napisali „przygotowaliśmy stronę internetową – rzetelne źródło wiedzy dla tych z Państwa, którzy szukają odpowiedzi na pytania o przyszłą emeryturę, o ZUS i OFE." Strona ma podtytuł „wszystko o emeryturze w jednym miejscu" i zawiera kilka zakładek. Napisana jest tak jakby autorzy liczyli, że nikt nie przeczyta jej w całości.

Nie ma o co rwać włosów z głowy

Wątpliwości czy naprawdę ministrom zależy na przekazaniu pełnej wiedzy, która pomoże dokonać świadomego wyboru pomiędzy ZUS i OFE budzi już zakładka  „Wybór OFE/ZUS". Podstrona „podstawowe informacje" jest króciutka i treściwa. Tłustym drukiem wybito fragment „Ważne! Pamiętaj, że niezależnie od Twojego wyboru – tak jak dotychczas – większa część składki będzie trafiać na Twoje indywidualne konto w ZUS (w ramach I filara). Wybór dotyczy jednie ok. 1/7 składki." A poniżej tylko zaznaczono, iż jeśli ktoś chce, aby część jego składki trafiała do OFE, to może od 1 kwietnia  31 lipca 2014 r. złożyć (osobiście, listownie lub elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych) w ZUS oświadczenie o dalszym przekazywaniu składki do OFE. Wzoru oświadczenie nie ma.

Manewry subkontem pomiędzy filarami

Jeśli zaczniemy czytać stronę od opisu systemu emerytalnego to dowiemy się jak jest skonstruowany: dwa obowiązkowe filary I repartycyjny (ZUS), II kapitałowy (OFE) i trzeci dobrowolny. Ten prosty podział jest wiele razy łamany, głównie przez tłumaczenie znaczenia subkonta. Rząd chciałby, by czytelnicy traktowali subkonto (konto z zapisami o przejętych składkach z OFE) jako II filar emerytalny, czyli kapitałowy. Tłumaczy, że subkonto to „tzw. drugi filar, od 1 maja 2011 r. zmniejszono składkę przekazywaną do OFE.  (....) Składki na subkoncie są ewidencjonowane i waloryzowane (stan konta nie może ulec obniżeniu) i podlegają dziedziczeniu na zasadach analogicznych jak w OFE".

A przecież sami autorzy napisali, że „w II filarze nie ma ustalonego z góry wskaźnika waloryzacji" (to fragment „Podstawowych informacji").

Skąd więc manewrowanie subkontem pomiędzy dwoma filarami? Może stąd, że jak wynika z ekspertyzy prof. Elżbiety Chojny – Duch (zakładka  „Materiały do pobrania") po to by sprawdzić, czy zmiany (umorzenie przez OFE 51,5 proc. zgromadzonych środków i przekazanie ich wartości do ZUS) hipotetycznie  mogą uderzać w interesy członków ofe i wymagałyby to „słusznego odszkodowania", potrzebne byłoby „porównanie zasad waloryzacji subkonta w ZUS i ustawowych mechanizmów wyznaczania efektywności lokowania środków przez OFE." Co prawda prof. Chojny – Duch uważa, że jest to trudne, a nawet niemożliwe do porównania ze względu na odmienny rodzaj ryzyka towarzyszący obu rodzajom ubezpieczenia (ZUS i OFE). Ale przecież w rzeczywistości waloryzacja zapisów na subkoncie jest korzystniejsza niż na indywidualnym koncie w ZUS i zapisy między kontami różni właśnie sposób waloryzacji i prawo do dziedziczenia.

Co więcej na stronie www.emerytura.gov.pl rząd przedstawiania waloryzacji składek zapisanych w ZUS i stopy zwrotu w OFE tak jakby subkonto istniało od 1999 roku i przynosiło najwyższe waloryzacje od 1999 roku, choć istnieje od 2011 roku. Tak więc na grafice mamy (w części („Stopa zwrotu/waloryzacja w latach 2000-2012") najwyższy bo 8,5 proc. słupek zysku od bytu nieistniejącego przez większość tego czasu. Tego niestety autorzy strony nie zaznaczyli na grafice.

Falochron w przypadku nawałnicy

Czyli kto? Państwo, które „ jest gwarantem bezpieczeństwa – służy za falochron w przypadku nawałnicy. I to emerytury – owoce całego życia pracy wszystkich obywateli – są jego najważniejszym zobowiązaniem." To fragment  broszury pod tytułem „Twoja emerytura, Twój wybór". Jest częścią kampanii informacyjno-edukacyjnej rządu i znajduje się także na stronie www. Ma 18 stron (z okładkami). Szesnaście poświęconych jest systemowi emerytalnemu, emeryturze, wyborowi – dwie. I to nie pierwsze...

Jak działa system emerytalny?  „W Polsce w 1999 roku nie utworzono II filaru z dodatkowej składki, tylko podzielono składkę dotychczas przeznaczoną na I filar, odprowadzając jej część do Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Dlatego obydwa filary są w naszym systemie emerytalnym obowiązkowe i publiczne. Taka konstrukcja systemu emerytalnego spowodowała, że do I filaru wpływało mniej pieniędzy. W konsekwencji powstał dług publiczny. Bo przecież państwo musi wypłacać bieżące emerytury!"

Dlaczego zmiany w systemie emerytalnym były konieczne? Ano „Tak zwany II filar emerytalny wprowadzony w Polsce w 1999 roku był jednak nielogiczny. Z jego powodu państwo coraz bardziej się zadłuża, żeby móc przekazywać część naszej składki do OFE i jednocześnie wypłacać emerytury z ZUS."

Co więcej? „ Od momentu wprowadzenia obecnych rozwiązań minęło już 15 lat. Czy odważyłbyś się podróżować piętnastoletnim samochodem, który nie przeszedł nigdy porządnego przeglądu? Nie byłoby to wskazane – dla bezpieczeństwa Twojego i Twoich pasażerów. OFE mają już 15 lat. Ale od ich „narodzin" aż do 2011 roku nie poddawano ich żadnej ocenie. Nie został dokonany kompleksowy bilans zysków i strat. Nasz system emerytalny, którego opiekunem i gwarantem jest państwo, wymagał przeglądu."

Wynika z niego, iż „korzyści dla ubezpieczonego z odkładania pieniędzy w OFE wcale nie są większe niż te uzyskiwane dzięki ZUS. Nie zwiększyła się wysokość przyszłych emerytur, za to państwo – to znaczy wszyscy podatnicy – ponosi większe koszty". Ta opinia jest wzbogacona ilustracją przedstawiająca dwa telewizory z opisem „To tak, jakbyśmy w sklepie znaleźli dwa identyczne telewizory. Ich parametry są prawie takie same, ale jeden jest droższy, drugi tańszy, także w utrzymaniu. To OFE są tym droższym produktem."