Dominują programy utworzone z ubezpieczycieli, ale w ostatnich latach widać, że najwięcej PPE powstaje z funduszami inwestycyjnymi. W nich też ulokowanych jest najwięcej pieniędzy oszczędzających w III filarze. Rośnie też liczba przedsiębiorstw, które decydują się na zmianę instytucji finansowej zarządzającej programem.
- Jesteśmy już objęci ubezpieczeniem grupowym i dlatego zdecydowaliśmy się na fundusze inwestycyjne w ramach PPE – tłumaczy prezes Wanat-Połeć.
Na przestrzeni lat zmieniała się także oferta instytucji finansowych. Dziś już nie proponują jednego funduszu, a raczej kilka do wyboru, w tym rekomendowane modele oszczędzania dostosowane do wieku oszczędzającego (im bliżej do wieku emerytalnego tym mniej inwestycji w akcje, a więcej w bardziej bezpieczne instrumenty).
Potrzebne zmiany
Eksperci od dawna apelują o to by wprowadzić zmiany w PPE, które spowodują, że na ich utworzenie zdecyduje się więcej firm w Polsce. Daleko nam bowiem jeszcze do Skandynawii, Holandii, Wielkiej Brytanii czy USA. W tych krajach liczba uczestników planów emerytalnych wynosi często 50-80 proc. wszystkich pracujących. Do tego w ostatnich latach rośnie liczba likwidowanych programów. Choć jak podkreślają przedstawiciele nadzoru, to głównie efekt zmian organizacyjnych (konsolidacji pracodawców prowadzących PPE), a rzadziej likwidacji martwych programów do których nie wpływały składki lub ze względu na zaprzestanie działalności przez firmę. Nie powoduje to jednak ani spadku liczby uczestniczących w programach osób, ani aktywów.
Jak przyznaje Krzysztof Nowak, członek zarządu Mercer Polska, właściwie nigdy PPE nie sprzyjała sytuacja gospodarcza (w tym przede wszystkim szeroko rozumiana sytuacja na rynku pracy). W sytuacji niepewności na rynku pracy pracownicy nie będą oczekiwać od pracodawcy tworzenia programów. Dodatkowo sami pracodawcy będą ostrożnie podejmować tego typu decyzje. Efekt - na plany pozwalają sobie wciąż największe i najbardziej stabilne organizacje.
- Pomimo blisko 15-letniej historii rynek PPE (i szerzej planów emerytalnych) wciąż trudno uznać go za w pełni dojrzały, a już na pewno trudno o nim powiedzieć, że jest powszechny – ocenia Krzysztof Nowak, członek zarządu Mercer Polska. - O popularności PPE z pewnością w największym stopniu decyduje system zachęt fiskalnych, a ten jest bezsprzecznie niewystarczający – dodaje.
Jego zdaniem, dla części pracodawców ulga w ZUS właściwie nie oznacza żadnych oszczędności. Dzieje się tak w firmach, w których wynagrodzenia pracowników przekraczają limit ZUS-owski (ze względu na limit składki na ZUS ich pracownicy i tak nie zapłacą składek ZUS od PPE). Z drugiej strony ulga w „podatku Belki" wydaje się być absolutnie niewystarczająca dla pracowników.
Wśród postulowanych zmian w PPE oprócz wprowadzenia zachęt podatkowych (m.in. zwolnienie składek z podatku PIT (wzorem IKZE), przy jednoczesnym utrzymaniu zwolnienia z podatku wypłat) jest bardziej proste i elastyczne prawo.
Warto wiedzieć
- Oszczędności zgromadzone w PPE są dziedziczone i w przypadku śmierci właściciela są przekazywane wcześniej wskazanym uposażonym. Wypłata taka nie będzie obciążona podatkiem od spadku i darowizn.
- Pieniądze zgromadzone na PPE są dostępne po 60. roku życia.
- Umowy PPE jako jedyne są rejestrowane, a więc weryfikowane pod względem zgodności z zapisami ustawy przez Komisję Nadzoru Finansowego, która stoi na straży interesów uczestników programów.
Formy pracowniczych programów emerytalnych
Umowa z funduszem inwestycyjnym
umowa o wnoszeniu przez pracodawców składek pracowników do funduszu inwestycyjnego może być zawarta z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Uczestnik programu może wówczas przenosić środki w obrębie funduszy zarządzanych przez dane towarzystwo lub dzielić środki między funduszami (zgodnie z umową zakładową).
Umowa grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowy funduszem kapitałowym
umowa grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z towarzystwem ubezpieczeń musi spełniać kilka dodatkowych warunków; co najmniej 85 proc. każdej składki podstawowej musi być przeznaczone na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, czyli na funkcję oszczędnościową; pozostała cześć składki, ale nie więcej niż 15 proc., może być przeznaczona na ochronę ubezpieczeniową. Ubezpieczeniowa forma PPE obok gromadzenia środków na przyszłą emeryturę zapewnia wypłatę dodatkowych świadczeń w przypadku zajścia zdarzeń ubezpieczeniowych (śmierć pracownika, następstwa nieszczęśliwych wypadków itp.).
Pracowniczy fundusz emerytalny zarządzany przez pracownicze towarzystwo emerytalne
pracodawca lub pracodawcy sami tworzą fundusz oraz mające nim zarządzać towarzystwo emerytalne. Pracowniczy fundusz i towarzystwo działają analogicznie jak otwarte fundusze emerytalne i zarządzające nimi powszechne towarzystwa emerytalne. Towarzystwo ma formę spółki akcyjnej. Jeżeli kolejny pracodawca przystępuje do już istniejącego funduszu, nabywa akcje pracowniczego towarzystwa emerytalnego. Pracownicze towarzystwo emerytalne, w przeciwieństwie do powszechnych towarzystw emerytalnych, jest instytucją typu non-profit. Do utworzenia pracowniczego funduszu i towarzystwa emerytalnego potrzebna jest zgoda nadzoru emerytalnego. Pracodawca może sam utworzyć PTE, ale może także przystąpić do towarzystwa już istniejącego na rynku.
Zarządzanie zagraniczne
zarządzającym może być podmiot, niezależnie od jego formy prawnej, mający swoją siedzibę w kraju członkowskim Unii Europejskiej, podlegający nadzorowi właściwego organu tego państwa; przedmiotem działalności tego podmiotu powinno być gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, tak aby uczestnikom programu emerytalnego, po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego, można było wypłacić ich oszczędności. W przypadku zarządzającego zagranicznego będącego zakładem ubezpieczeń stosuje się zasady odnoszące się do umowy z krajowym towarzystwem ubezpieczeń. W przypadku zarządzającego zagranicznego posiadającego osobowość prawną, którego udziałowcem jest pracodawca, stosuje się zasady dotyczące funkcjonowania PPE w formie funduszu emerytalnego.
Odkładanie pieniędzy jest niezbędne
• Ustawowe formy oszczędzania na emeryturę (czyli działające zgodnie z zapisami w ustawach) to: indywidualne konta emerytalne (IKE), pracownicze programy emerytalne (PPE); oraz od 2012 r. indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE).
• Podstawowe świadczenia emerytalne będziemy otrzymywać z publicznego systemu emerytalnego (ZUS i OFE), ale będą one niskie. Z szacunków rządowych wynika, że będą wynosić średnio ok. 30-40 proc. naszych ostatnich zarobków (dla porównania w starym systemie emerytalnym było to ok. 60 proc.).
• Dodatkowe gromadzenie pieniędzy na starość jest niezbędne. Jeśli tylko można, najlepiej robić to w różnych formach. Oszczędzanie w PPE należy do najkorzystniejszych, bo składkę podstawową finansuje pracodawca.
Kto może uczestniczyć w programie pracowniczym
• osoby zatrudnione, w pełnym bądź niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę,
• członkowie rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
• wspólnicy spółki cywilnej, jawnej, spółki partnerskiej, komandytowo-akcyjnej, komandytowej odpowiadający bez ograniczenia, pod warunkiem że podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu i prowadzą program dla swoich pracowników,
• pracownik przystępujący do PPE powinien być zatrudniony u danego pracodawcy nie krócej niż trzy miesiące, chyba że umowa zakładowa określa to inaczej,
• osoba zatrudniona u kilku pracodawców prowadzących programy emerytalne, bez względu na wymiar czasu pracy, może jednocześnie uczestniczyć w programach prowadzonych przez każdego z nich.
Zgodnie z obecnymi przepisami ustawy, do PPE nie mogą przystąpić osoby związane z pracodawcą umowami cywilnoprawnymi, takimi jak umowa agencji, umowa zlecenia, umowa o dzieło.
Składki przekazywane do PPE
- Są własnością pracownika. Można je przenieść do innego PPE lub na IKE. Zgromadzony kapitał jest wypłacany po uzyskaniu prawa do emerytury. Wcześniej pieniądze mogą być zwrócone tylko w przypadku likwidacji PPE. W razie śmierci uczestnika programu środki są wypłacane osobom uposażonym.
Składka podstawowa:
> jest finansowana przez pracodawcę
> nie może być wyższa niż 7 proc. wynagrodzenia pracownika; jej wysokość
jest ustalana albo procentowo od wynagrodzenia, albo w jednakowej kwocie dla wszystkich uczestników, albo procentowo od wynagrodzenia z określeniem maksymalnej kwoty – określa to umowa zakładowa
> składka nie jest wliczana do wynagrodzenia stanowiącego podstawę ustalania obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne
> stanowi przychód pracownika podlegający opodatkowaniu (naliczany jest podatek dochodowy od osób fizycznych)
Składka dodatkowa:
> jest finansowana przez uczestnika PPE z jego wynagrodzenia,
> jest wpłacana dobrowolnie, uczestnik sam określa jej wysokość (o ile umowa zakładowa tego nie zakazuje); umowa zakładowa określa minimalną wysokość składki, natomiast maksymalna wysokość jest ograniczona odgórnie – zmienia się co roku i jest podawana przez ministra pracy, w 2013 r. pracownik może wpłacić do programu najwyżej 16 708,5 zł
> składka jest potrącana z wynagrodzenia po odprowadzeniu podatku dochodowego od osób fizycznych
Źródło: KNF
