Dziedziczenie pieniędzy zgromadzonych w OFE

Według analizy przeprowadzonej przez Izbę Gospodarczą Towarzystw Emerytalnych, w latach 1999 – 2011 zmarło 153 tys. członków otwartych funduszy emerytalnych (OFE). Pieniądze z ich kont w OFE, w sumie ponad 1 mld zł netto (powyżej 1,2 mld zł łącznie z podatkiem), trafiły do spadkobierców lub osób wskazanych w umowie z funduszem.

Przedstawiciele OFE twierdzą, że kwota wypłat mogłaby być znacząco wyższa, gdyby nie to, że część spadkobierców nie zgłasza do funduszy informacji o śmierci bliskich, a więc nie korzysta z możliwości dziedziczenia oszczędności.

Instytucje nie zgłaszają

Kwestię wypłaty pieniędzy z OFE w razie śmierci członka funduszu reguluje ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz przepisy kodeksu cywilnego dotyczące spadków.

Aby rozpocząć proces dziedziczenia lub podjęcia pieniędzy, należy przede wszystkim ustalić, w którym OFE dana osoba miała konto. Można to zrobić kontaktując się bezpośrednio z poszczególnymi funduszami.

– O śmierci bliskiej osoby należy powiadomić nie tylko ZUS, lecz również OFE. Podstawowym źródłem wiedzy dla rodziny o przynależności osoby zmarłej do funduszu jest deklaracja przystąpienia do OFE lub korespondencja kierowana raz w roku do każdego członka funduszu, informująca o środkach zgromadzonych na rachunku – mówi Ilona Kata, dyrektor Biura Obsługi Rejestrów Funduszy w Pocztylion-Arka PTE.

Następnie należy skontaktować się z towarzystwem emerytalnym (PTE) i ustalić kolejne działania.

W razie kłopotów można udać się do oddziału ZUS właściwego dla miejsca zamieszkania zmarłego. Instytucja ta pomoże ustalić (na podstawie Centralnego Rejestru), do którego OFE przekazywane były składki odprowadzane np. za pośrednictwem pracodawcy. Co ważne, śmierć bliskiej osoby trzeba zgłosić do OFE samemu. Nie należy liczyć, że wyręczy w tym jakaś instytucja (np. ZUS) lub pracodawca. Dopóki nie wpłynie zgłoszenie, nie jest możliwe rozpoczęcie procedury wypłaty pieniędzy.

– Informację o zgonie klienta można przekazać telefonicznie, pisemnie lub mejlowo. Na tej podstawie pracownik towarzystwa emerytalnego sprawdzi umowę, kto jest w niej wskazany jako osoba uposażona (uposażonych może nie być), jaki był stan cywilny zmarłego. Warto to wiedzieć, aby nie narażać się niepotrzebnie na koszty związane z przygotowaniem dokumentów, które nie będą potrzebne do wypłaty środków – mówi Anna Łagowska, kierownik Zespołu Obsługi Klientów OFE w Departamencie Zarządzania Produktem Indywidualnych Ubezpieczeń Życiowych i Emerytalnych w Generali.

Podstawowym dokumentem, jaki trzeba złożyć w OFE, aby dostać pieniądze, jest skrócony odpis aktu zgonu. Mogą być też potrzebne inne. Wszystko zależy od wymagań konkretnego OFE oraz od naszej relacji wobec zmarłego. Najlepiej w tej sprawie porozumieć się z funduszem.

Połowa dla współmałżonka

W razie śmierci członka OFE połowa pieniędzy, które zgromadził na swoim rachunku, jest przekazywana na rachunek emerytalny współmałżonka, powiększając jego kapitał w OFE (nie jest to wypłata gotówki tylko zasilenie konta emerytalnego). Druga część jest wypłacana w gotówce osobie lub osobom wskazanym w umowie z OFE (może to być współmałżonek). Jeśli nikt nie został wskazany, pieniądze należą się spadkobiercom ustalonym sądownie.

W skrócie można zatem powiedzieć, że jeżeli klient OFE w chwili śmierci był w związku małżeńskim, fundusz połowę pieniędzy zgromadzonych na rachunku zmarłego transferuje na rachunek małżonka (przy założeniu małżeńskiej wspólności majątkowej). Reszta (lub całość, jeśli dana osoba nie była w związku małżeńskim) oszczędności zmarłego przekazana zostaje osobom wymienionym w umowie z funduszem. W sytuacji gdy zmarły nie wskazał żadnej osoby, pieniądze wchodzą w skład spadku. Wówczas wypłata będzie mogła nastąpić na podstawie postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub na podstawie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Należy się też z ZUS

Kwota wypłat po zmarłych klientach funduszy będzie rosnąć. Zgodnie z danymi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, średnia wysokość kapitału zgromadzonego na koncie w OFE od 1999 roku wynosi ok. 30 tys. zł.

Jak podkreślają eksperci, w przypadku wypłat gotówkowych pieniądze z funduszu spełniają funkcję ubezpieczeniową; osoby uprawnione otrzymują kilkanaście lub kilkadziesiąt tysięcy złotych. Często jest to największe wsparcie finansowe po śmierci osoby bliskiej, jeśli ta nie miała polisy na życie.

Warto pamiętać, że od maja 2011 r. dziedziczeniu podlegają także pieniądze gromadzone na nowym subkoncie w ZUS. W razie śmierci członka OFE, ZUS zobowiązany jest do wypłaty tych środków w taki sam sposób, w jaki zrobiło to OFE, czyli tym samym osobom i w takim samym udziale procentowym. Po prostu OFE informuje ZUS o przekazaniu pieniędzy uprawnionym i instytucja ta dokonuje wypłaty z subkonta.

Warto wskazać uposażonych

W zależności od funduszu, od 40 proc. (Pekao) do ponad 80 proc. (PZU) klientów wskazało w umowie osoby, które będą dziedziczyć pieniądze po ich śmierci. Wciąż jednak kilka milionów z prawie 16 mln Polaków tego nie zrobiło.

Wskazać lub zmienić uposażonych można w każdej chwili (określa się podział środków w procentach). Wystarczy wypełnić formularz, który jest zwykle do pobrania na stronie WWW OFE; można również zadzwonić na infolinię i poprosić o jego przesłanie.

– Warto pamiętać o podaniu danych osób uposażonych, ich aktualizowaniu oraz o poinformowaniu tych osób, że je uposażamy. Znacznie upraszcza to i przyspiesza proces dziedziczenia środków – mówi Katarzyna Golińska z Nordea PTE.

Nordea PTE rozpoczęła na początku sierpnia kampanię edukacyjną dotyczącą dziedziczenia środków.

– Już w pierwszych jej dniach blisko 4 tysiące internautów dziennie odwiedzało stronę internetową kampanii (www. nordeadziedziczenie. pl). Mogli tam sprawdzić, czy osoba zmarła była członkiem Nordea OFE, a także dowiedzieć się więcej na temat dziedziczenia środków z OFE. Zainteresowanie tematem jest więc dość duże – dodaje Katarzyna Golińska.

Jakie dokumenty będą potrzebne

>> Współmałżonek, aby otrzymać połowę środków zgromadzonych na koncie w OFE przez zmarłego, powinien przedłożyć oświadczenie o istnieniu wspólnoty majątkowej i skrócony odpis aktu małżeństwa. Jeśli stosunki majątkowe były inne, też należy przedłożyć oświadczenie w tej sprawie. Wtedy dziedziczenie odbywa się w zakresie wynikającym z istniejących stosunków majątkowych.

>> Uposażony powinien przedłożyć: dokument tożsamości; wniosek o wypłatę środków; należy w nim wskazać formę wypłaty (jednorazowa lub w ratach); jeśli uposażonym jest małżonek, może zażądać wypłaty transferowej na swój rachunek w OFE (inni uposażeni dostają wypłatę w gotówce).

>> Spadkobierca powinien okazać:

– prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia;

– dokument tożsamości;

– wniosek o wypłatę środków;

– osoba niepełnoletnia dodatkowo akt urodzenia.

Przekazanie pieniędzy

>> Wypłaty gotówki, pomniejszone o 19-proc. podatek odprowadzany do urzędu skarbowego, odbywają się, zgodnie z ustawą, w ciągu trzech miesięcy od dostarczenia kompletu dokumentów.

>> Wypłaty transferowe realizowane są cztery razy w roku, w ostatnim roboczym dniu lutego, maja, sierpnia i listopada.

>> Przydatne wskazówki można znaleźć na stronach internetowych większości OFE.

Prawo, które reguluje zasady dziedziczenia

Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych