Czy kryteria stażu to naprawdę kryteria?

Doświadczenia kilku lat unaoczniają, jak wirtualnym kryterium jest kryterium stażu pracy, zwłaszcza, jeśli wliczane są do niego inne tzw. lata składkowe - pisze w felietonie Piotr Lewandowski, główny ekonomista Instytutu Badań Strukturalnych

Publikacja: 15.08.2012 15:41

Piotr Lewandowski, główny ekonomista Instytutu Badań Strukturalnych

Piotr Lewandowski, główny ekonomista Instytutu Badań Strukturalnych

Foto: Fotorzepa, Magda Starowieyska Magda Starowieyska

Opublikowane przez ZUS dane na temat emerytur przyznanych w roku 2011 pokazują, że procesy odchodzenia na emeryturę mężczyzn i kobiet w ostatnich kilku latach podlegają nieco innym procesom. Po wygaszeniu możliwości nabywania wcześniejszych emerytur w roku 2008, kobiety wkraczające w wiek emerytalny to osoby urodzone po 1948 roku, czyli objęte nowym systemem. Przeciętny wiek kobiety przechodzącej na emeryturę od tego czasu rośnie, w porównaniu z 2007 rokiem, w roku 2011 był o prawie cztery lata wyższy. Po raz pierwszy od wielu lat ponad 70 proc. kobiet przechodzących na emeryturę miało 60 lat – między 2000 a 2008 rokiem aż 80 proc. kobiet przechodzących na emeryturę czyniło to przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego.

Mężczyźni osiągający wiek emerytalny są jednak na razie objęci jeszcze starym systemem – dopiero w 2014 roku, gdy osoby urodzone w 1949 roku osiągną 65 lat, pierwsi mężczyźni otrzymają emeryturę z nowego systemu (niezależnie, czy przystąpiły do OFE czy nie). W efekcie decyzji Trybunału Konstytucyjnego z października 2007 roku, mężczyźni objęci starym systemem mogą jednak przechodzić na emeryturę pod warunkiem osiągnięcia 60 roku życia i wykazania stażu 35 lat pracy. Trybunał wprowadził tę możliwość przez analogię do istniejącego wcześniej prawa kobiet do przejścia na emeryturę pod warunkiem osiągnięcia 55 roku życia i wykazania stażu 30 lat pracy.

Ostatnie kilka lat pokazuje, że kryterium 35 lat pracy mężczyźni 60-64 letni spełniają często – w 2008 roku ponad 80 proc., a w latach 2010 i 2011 prawie 60 proc. mężczyzn przechodzących na emeryturę miało właśnie między 60 a 64 lat, a tylko 10 proc. w 2008 i 25 proc. w ostatnich dwóch latach – 65 lat.

W rezultacie odmiennych systemów, w których funkcjonują mężczyźni i kobiety od 2009 roku, przeciętny wiek przechodzenia na emeryturę kobiet i mężczyzn, kiedyś różny o kilka lat, w roku 2011 prawie się wyrównał, wynosząc 59,5 lat dla kobiet i 60,1 dla mężczyzn. Od 2014 roku wśród mężczyzn wystąpią zapewne analogiczne zmiany jak obserwowane teraz wśród kobiet i przeciętny wiek przechodzenia na emeryturę zbliży się do ustawowego.

 

Struktura wieku osób, którym przyznano emeryturę i przeciętny wiek przechodzenia na emeryturę wg płci w latach 1999-2011

 

 

Źródło: Instytut Badań Strukturalnych na podstawie danych ZUS

Doświadczenia tych kilku lat unaoczniają, jak wirtualnym kryterium jest kryterium stażu pracy, zwłaszcza, jeśli do stażu wliczane są inne tzw. lata składkowe. Takie progi w praktyce ustalane są decyzją polityczną i zawsze na jakiejś okrągłej wielkości – 30/35/40. Mają arbitralny charakter i można odnieść wrażenie, że jeśli w grę wchodzą dwa progi, to z reguły wybierany jest ten łagodniejszy. Można to było zaobserwować przy dyskusji na temat emerytur częściowych. Kryterium stażu służy więc często jako ograniczenie praktycznie niewiążące, rozwiązanie tworzące pozór obostrzenia, sito o dziurach, które okazują się naprawdę duże. Oczywiście, osoby podejmujące pracę wyjątkowo wcześniej mogą mieć w wieku przedemerytalnym problemy związane z zmęczeniem organizmu i psychiki. Jednak lepiej w polityce publicznej stosować instrumenty, które adresują te problemy i służą ograniczeniu ryzyka ich wystąpienia, a nie wykorzystywać je jako uzasadnienie konstrukcji, które prędzej czy później zaczynają działać wbrew idei całego systemu.

Opublikowane przez ZUS dane na temat emerytur przyznanych w roku 2011 pokazują, że procesy odchodzenia na emeryturę mężczyzn i kobiet w ostatnich kilku latach podlegają nieco innym procesom. Po wygaszeniu możliwości nabywania wcześniejszych emerytur w roku 2008, kobiety wkraczające w wiek emerytalny to osoby urodzone po 1948 roku, czyli objęte nowym systemem. Przeciętny wiek kobiety przechodzącej na emeryturę od tego czasu rośnie, w porównaniu z 2007 rokiem, w roku 2011 był o prawie cztery lata wyższy. Po raz pierwszy od wielu lat ponad 70 proc. kobiet przechodzących na emeryturę miało 60 lat – między 2000 a 2008 rokiem aż 80 proc. kobiet przechodzących na emeryturę czyniło to przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego.

Materiał Partnera
Zainwestuj w przyszłość – bez podatku
Materiał Partnera
Tak możesz zadbać o swoją przyszłość
Emerytura
Wypłata pieniędzy z PPK po 2 latach oszczędzania. Ile zwrotu dostaniemy
Emerytura
Autozapis PPK 2023. Rezygnacja to dobry pomysł? Eksperci odpowiadają
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Emerytura
Emeryci ograniczają wydatki. Mają jednak problemy z długami