UOKiK podpowiada konsumentom w sprawie IKE

Indywidualne konto emerytalne (IKE) służy przede wszystkim oszczędzaniu na przyszłą emeryturę. Jest to produkt dobrowolny, długoterminowy, który może przynosić korzyści finansowe w dłuższej perspektywie. W przypadku oszczędzania krótkoterminowego może okazać się nieopłacalny.

Oszczędzanie na IKE obwarowane jest pewnymi ograniczeniami, które mają zagwarantować, że konsument przeznaczy zgromadzone na nim środki na emeryturę i nie wypłaci ich wcześniej w innym celu.

Dochody z indywidualnego konta emerytalnego są wolne od podatku dochodowego oraz od podatku od spadków i darowizn – pod warunkiem, że konsument oszczędza tylko na jednym IKE oraz dochowa określonego ustawowo terminu, po którym może wypłacić środki zgromadzone na IKE.

Termin, o którym mowa to:

Wcześniejsza wypłata środków z IKE wiąże się z koniecznością uiszczenia podatku.

Wypłata środków z zachowaniem zwolnień podatkowych może nastąpić również w przypadku śmierci konsumenta – na rzecz wskazanej przez niego w umowie osoby uprawnionej.

Wpłaty dokonywane na IKE w 2012 roku nie mogą przekroczyć kwoty 10 578 zł (obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne w roku 2012).

Indywidualne konta emerytalne prowadzą:

W zależności od tego, którą z tych instytucji konsument wybierze, umowa o prowadzenie IKE będzie miała odpowiedni charakter:

Podstawowe zasady prowadzenia IKE będą określone w:

Pomimo że wymienione powyżej dokumenty nie są łatwą lekturą i często nie zachęcają do wnikliwej analizy ich treści, należy koniecznie się z nimi zapoznać. W końcu to one decydują o tym, jakie będą uprawnienia i obowiązki konsumenta wynikające z zawartej umowy. W razie istnienia jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się do instytucji finansowej z prośbą o ich wyjaśnienie.

Przed podpisaniem umowy IKE instytucja finansowa poprosi konsumenta o złożenie oświadczenia wskazującego, że:

Przed złożeniem oświadczenia instytucja finansowa jest obowiązana pouczyć konsumenta o:

Powyższe pouczenia i oświadczenia mają zapobiegać nadużyciom związanym z korzystaniem przez konsumentów ze zwolnień podatkowych.

Co powinna zawierać umowa o prowadzenie IKE?

Niezależnie od rodzaju wybranego przez konsumenta indywidualnego konta emerytalnego każda umowa o prowadzenie IKE powinna być zawarta w formie pisemnej i określać w szczególności:

W przypadku umowy zawieranej z zakładem ubezpieczeń umowa o prowadzenie IKE zawierać będzie ponadto:

Na co należy zwracać uwagę czytając warunki umowy?

Zanim konsument podpisze umowę o prowadzenie IKE powinien zapoznać się z podstawowymi zasadami, zawartymi w ustawie o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na opisane poniżej kwestie.

Wypłata środków z IKE

Konsument powinien sprawdzić, czy umowa prawidłowo określa przesłanki i termin dokonania wypłaty środków z IKE.

Przesłanki wypłaty to osiągnięcie przez konsumenta wieku 60 lat lub nabycie uprawnień emerytalnych i ukończenie 55 roku życia oraz spełnienie warunku:

Termin wypłaty nie

powinien być

dłuższy niż 14 dni

od zaistnienia przesłanek wypłaty oraz przedłożenia przez konsumenta stosownych dokumentów.

Dokumenty, których może wymagać od konsumenta instytucja finansowa w związku z wypłatą, również nie mogą być przez nią określone dowolnie. Przedsiębiorca może żądać wyłącznie:

Zwrot i częściowy zwrot środków zgromadzonych na IKE

Konsument w każdej chwili może wycofać pieniądze zgromadzone na IKE, nawet pomimo niespełnienia określonych przez prawo warunków. Taka operacja to tzw. zwrot. Jednakże decydując się na zwrot środków z IKE, konsument musi się liczyć z koniecznością zapłacenia podatku. Oszczędzający nie musi jednak zwracać całości środków znajdujących się na IKE. Może zdecydować się na zwrot tylko części środków (tzw. częściowy zwrot) i zachować zwolnienia podatkowe w stosunku do środków pozostających na IKE.

Konsument powinien mieć świadomość możliwości częściowego zwrotu i ustalić, że umowa o prowadzenie IKE umożliwia dokonanie częściowego zwrotu środków z IKE.

Przekroczenie limitu wpłat na IKE

Limit wpłat na IKE (maksymalna kwota, którą konsument może wpłacić na IKE w danym roku) jest corocznie określany w obwieszczeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Może się zdarzyć, że wpłaty dokonywane przez konsumenta na IKE przekroczą ustaloną kwotę. Środki stanowiące nadwyżkę nie będą mogły wówczas zasilić IKE i będą wymagały 5 ze strony instytucji finansowej odpowiedniego zadysponowania (np. zainwestowania, przelania na inne konto, zwrotu konsumentowi).

Dlatego podpisując umowę o prowadzenie IKE, warto zwrócić uwagę, jak są w niej określone zasady dysponowania środkami wpłaconymi na IKE ponad wyznaczony limit. Konsument powinien w szczególności sprawdzić, czy instytucja finansowa zadysponuje nimi w sposób dla niego korzystny. Przykładowo, warto ustalić, czy nadwyżka środków będzie inwestowana i w jaki sposób, czy też zostanie umieszczona na nieoprocentowanym rachunku bankowym lub czy podlega zwrotowi i na jakich zasadach.

Opłata likwidacyjna

Istotne z punktu widzenia konsumenta są również postanowienia umowy, które dotyczą tzw. opłaty likwidacyjnej. Umowa o prowadzenie IKE może bowiem zastrzegać, że dokonanie wypłaty, wypłaty transferowej lub zwrotu w terminie do 12 miesięcy od jej zawarcia będzie pociągało ze sobą dodatkową opłatę na rzecz instytucji finansowej.

Ponieważ instytucje finansowe przeważnie korzystają z opisanej możliwości pobrania dodatkowej opłaty, warto sprawdzić jej wysokość, a także, czy termin, w którym mogą tego dokonać, nie jest dłuższy niż 12 miesięcy od zawarcia umowy. Prawo nie określa górnej granicy opłaty likwidacyjnej w związku z tym może być ona ustalona przez instytucję finansową na dowolnym poziomie. Zdarza się, że niektóre instytucje pobierają ją w wysokości nawet 50 proc. dokonanej wypłaty, czy zwrotu.

Do kogo po pomoc?

W przypadku wątpliwości powstałych w związku z realizacją umowy o IKE, konsument może zwrócić się o pomoc do:

Wykaz najważniejszych aktów prawnych związanych z IKE:

2. Ustawa z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 roku, Nr 72, poz. 665 ze zm.)

3. Ustawa z 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.)

4. Ustawa z 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2010 roku Nr 211, poz. 1384 ze zm.),

5. Ustawa z 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2010 roku, Nr 34, poz. 189 ze zm.)

6. Ustawa z 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2010 roku, Nr 11 poz. 66 ze zm.)

7. Ustawa z 20 kwietnia 2004 roku o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. , Nr 116, poz. 1207 ze zm.)

8. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 grudnia 2011 roku w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne w roku 2012 (M.P. Nr 113, poz. 1149)

9. Ustawa z 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 roku, Nr 16, poz. 93 ze zm.), księga III, tytuł XXVII.