Emerytura, a praca w różnych krajach

W Polsce i w Wielkiej Brytanii obowiązują przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L 166 z dnia 30.04.2004r., str. 1 ze zm.).

Jeżeli osoba zainteresowana ma okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce oraz zagraniczne okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich Unii Europejskiej (w tym - w Wielkiej Brytanii), instytucja ubezpieczeniowa każdego z państw członkowskich UE, w których okresy te zostały przebyte, w tym polska instytucja, rozpatruje wnioski o emerytury lub renty na podstawie przepisów prawa obowiązujących w danym państwie, z zastosowaniem postanowień rozporządzenia (WE) nr 883/2004.

Postanowienia wyżej powołanego rozporządzenia (WE) nr 883/2004 przewidują uwzględnianie - przez instytucje właściwe państw członkowskich - przy ustalaniu emerytur i rent okresów ubezpieczenia przebytych za granicą w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej oraz transferowanie emerytur i rent do innego państwa członkowskiego UE.

Na podstawie przepisów rozporządzenia (WE) nr 883/2004 polskie okresy ubezpieczenia uwzględniane są przy ustalaniu brytyjskich emerytur i rent, natomiast brytyjskie okresy ubezpieczenia uwzględniane są przy ustalaniu emerytur i rent z ZUS.

Zagraniczne okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich Unii Europejskiej (w tym – w Wielkiej Brytanii), niepokrywające się z polskimi okresami ubezpieczenia uwzględniane są przez ZUS, przy ustalaniu prawa do polskich emerytur lub rent i obliczaniu ich wysokości – o ile to konieczne dla celów nabycia prawa do polskich świadczeń, a także wówczas, gdy polski okres ubezpieczenia jest wystarczający dla nabycia prawa do polskiego świadczenia, ale świadczenie obliczone z uwzględnieniem zagranicznych okresów ubezpieczenia jest wyższe niż to ustalone z tytułu okresów ubezpieczenia przebytych wyłącznie w Polsce.

Powyższa zasada dotyczy jednak wyłącznie rent z tytułu niezdolności do pracy oraz emerytur, do których prawo lub których wysokość zależy od długości okresów ubezpieczenia, a także rent rodzinnych po osobach uprawnionych do wymienionych rent z tytułu niezdolności do pracy i emerytur. Zasada ta nie dotyczy natomiast emerytur, do których prawo i których wysokość nie zależy od długości okresów ubezpieczenia.

Emerytura na nowych lub starych zasadach

Zasady nabywania prawa do emerytury z ZUS oraz obliczania jej wysokości reguluje ustawa z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tj. Dz.U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Warunki nabywania prawa do emerytury z ZUS uzależnione są od tego, w którym roku urodziła się osoba zainteresowana.

Z pytania zainteresowanej kobiety nie wynika, w którym roku się ona urodziła.

W związku z tym informujemy, że kobiety urodzone przed 1 stycznia 1949r. nabywają prawo do emerytury na tzw. starych zasadach po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat i udowodnieniu wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych (okresów ubezpieczenia) wynoszących co najmniej 20 lat.

Kobiecie urodzonej przed dniem 1 stycznia 1949r., która osiągnęła wiek co najmniej 60 lat, ale nie udowodniła 20-letniego stażu pracy wymaganego do przyznania tzw. emerytury powszechnej, przysługuje emerytura, o ile udowodniła staż emerytalny wynoszący co najmniej 15 lat.

Przy ustalaniu kobiecie emerytury na tzw. starych zasadach organ rentowy ZUS uwzględnia oprócz polskich okresów ubezpieczenia, również zagraniczne okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich UE (w tym – w Wielkiej Brytanii) w sytuacji, gdy długość okresów polskich składkowych i nieskładkowych jest krótsza niż 15 lat (albo 20 lat) lub gdy zastosowanie tej zasady jest korzystniejsze dla ubezpieczonej.

Na tzw. starych zasadach ustalana jest również wcześniejsza emerytura dla niektórych kobiet urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem Zakładu, na dochodu budżetu państwa jeśli spełnią  łącznie następujące warunki:

-       nie osiągnęły wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat,

-       osiągnęły 55 lat, jeżeli mają co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy i zostały uznane za całkowicie niezdolną do pracy;

-       ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę były pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawały w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wyżej wymienione warunki powinny zostać spełnione do dnia 31.12.2008 roku.

Wniosek o wcześniejszą emeryturę powinien zostać złożony przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (wynoszącego 60 lat dla kobiety).

W przypadku, gdy przy ustalaniu prawa do emerytury na tzw. starych zasadach zostały uwzględnione zagraniczne okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich UE (np. w Wielkiej Brytanii), organ rentowy ZUS oblicza w wysokość emerytury proporcjonalnej w następujący sposób:

-       w pierwszej kolejności oblicza teoretyczną kwotę emerytury, z tytułu łączonych okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i za granicą w państwie członkowskim UE (tak, jakby wszystkie okresy ubezpieczenia zostały przebyte w Polsce),

-       następnie na podstawie kwoty teoretycznej emerytury, oblicza rzeczywistą kwotę emerytury, odpowiadającą stosunkowi polskich okresów ubezpieczenia do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i za granicą w państwie członkowskim UE.

Tak obliczona kwota proporcjonalnej emerytury stanowi kwotę świadczenia należną osobie zainteresowanej.

Natomiast kobietom urodzonym po 31 grudnia 1948r. emerytura ustalana jest na tzw. nowych zasadach. Uzyskanie prawa do tej emerytury uzależnione jest wyłącznie od osiągnięcia wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet. Prawo do emerytury na tzw. nowych zasadach, nie jest natomiast uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia.

Postawę obliczenia tej emerytury stanowi suma zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne w Polsce, zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego (obliczanego dla osób urodzonych po dniu 31.12.1948 r., które przed dniem 1.01.1999r. opłacały składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce).

Wysokość emerytury na tzw. nowych zasadach stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia świadczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Ponadto informujemy, że zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 21.11.2008r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. nr 228, poz. 1507 ze zm.), członek otwartego funduszu emerytalnego – kobieta nabywa prawo do dożywotniej emerytury kapitałowej, jeżeli ukończyła 65 lat oraz kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest równa lub wyższa niż 50 % kwoty dodatku  pielęgnacyjnego.

Kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia składki przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

W przypadku, gdy kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest niższa niż 50% kwoty dodatku pielęgnacyjnego, otwarty fundusz emerytalny przekazuje środki zgromadzone na  rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego do funduszu emerytalnego administrowanego przez ZUS.

Podkreślić należy, że przy obliczaniu polskiej emerytury na tzw. nowych zasadach oraz dożywotniej emerytury kapitałowej nie uwzględnia się składek na ubezpieczenia emerytalne opłaconych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej (np. w  Wielkiej Brytanii).