Jednorazowy zastrzyk gotówki czy dożywotnie wypłaty

Wypłata świadczeń ze zreformowanego systemu emerytalnego rozpoczęła się w 2009 r. W tym roku obejmie ona kolejny rocznik – na razie tylko panie urodzone w 1950 r. i tylko te, które nie przekażą oszczędności z funduszu emerytalnego do ZUS. Możliwość taką mają kobiety, które urodziły się między 1949 a 1953 rokiem. Wtedy emerytura wypłacana jest wyłącznie z ZUS.

Obecnie emerytura pochodząca z OFE jest świadczeniem okresowym. Należy się ona kobietom do 65. roku życia. Wypłaca ją fundusz emerytalny, ale doręcza ZUS, który też ustala wysokość świadczenia na podstawie wartości środków zgromadzonych na rachunku w OFE (suma ta jest dzielona przez średni czas dalszego trwania życia wyliczony na podstawie tablic takich samych dla obu płci).

Nie każdy, kto chce otrzymywać emeryturę okresową, ma taką możliwość. Warunkiem jest uzbieranie odpowiedniego kapitału. Oszczędności w funduszu nie mogą być niższe niż 20-krotność dodatku pielęgnacyjnego (czyli obecnie 3,5 tys. zł). W przeciwnym razie pieniądze są przekazywane do ZUS.

Po ukończeniu 65 lat członkowi OFE będzie przysługiwać inne świadczenie, ale wciąż nie wiadomo jakie. Nie tak dawno zakładano, że panie, które przez jakiś czas pobierały emeryturę okresową, potem przejdą na dożywotnią.

W tym roku resort pracy przedstawił jednak inną koncepcję. Zaproponował, by Polacy sami decydowali, co zrobić z pieniędzmi zgromadzonymi w OFE. Każdy miałby tylko obowiązek uzbierania w ZUS oszczędności, które pozwoliłyby na wypłatę świadczenia w wysokości dwukrotności minimalnej emerytury (dziś byłoby to nieco ponad 1,3 tys. zł).

Po spełnieniu tego warunku można byłoby jednorazowo wycofać wszystkie oszczędności z OFE i przeznaczyć je na dowolny cel: przekazać na indywidualne konto emerytalne (co najmniej na dziesięć lat, wtedy przysługiwałoby zwolnienie z podatku Belki), oddać do ZUS, powiększając tym samym miesięczne świadczenie, albo też wydać w inny sposób.

Nie wiadomo, czy koncepcja ta ma szansę na realizację, zwłaszcza że była powiązana z pomysłem obniżenia składki trafiającej do OFE z 7,3 do 3 proc. To drugie posunięcie jest raczej mało prawdopodobne. Przeciwko wypowiedział się premier Donald Tusk. Rozwiązanie to jest też krytykowane przez większość ekspertów.

Podkreślają oni, że Polacy nie po to powinni oszczędzać w OFE, by potem wydać te pieniądze np. na zakup samochodu. Bo jeśli tak zrobią, to niewykluczone, że za jakiś czas zwrócą się po pomoc do opieki społecznej. Bo to, co otrzymają z ZUS, okaże się niewystarczające. Zwłaszcza że wysokość emerytur w nowym systemie i tak będzie niższa niż w starym.

[b][link=http://rzeczpospolita.pl/pieniadze/szacunki.PDF]Zobacz jaką emeryturę mogą dostawać w przyszłości dzisiejsi 34- i 44-latkowie[/link][/b]

ZUS w opinii do założeń ministerialnych zwraca uwagę, że „część osób będzie chciała mieć pieniądze tu i teraz i dokona jednorazowej wypłaty. Poziom dwukrotności najniższej emerytury jest dość niski i będzie – relatywnie do przeciętnego wynagrodzenia – coraz niższy”. Istnieje zatem ryzyko, że ludzie będą podejmować pieniądze z OFE kosztem zabezpieczenia na starość. Świadczy o tym przykład górników – odprawy wzięte przez 42 proc. odchodzących z kopalń zostały przeznaczone na konsumpcję.

W większości krajów, w których funkcjonuje system emerytalny podobny do polskiego, podstawowym świadczeniem jest dożywotnia emerytura. Tak jest w krajach Ameryki Łacińskiej, np. w Argentynie, Chile, Kolumbii, Meksyku, Peru i Urugwaju, ale też np. w Szwecji.

Oprócz emerytur dożywotnich często istnieją też inne formy, takie jak wypłata jednorazowa, programowana czy emerytura rodzinna (małżeńska).

Do rozstrzygnięcia pozostaje także kwestia, kto powinien wypłacać świadczenia z OFE. W Polsce początkowo zakładano, że będą to robić specjalne zakłady emerytalne, podobne do towarzystw ubezpieczeń na życie. Uznano jednak, że rozwiązanie takie byłoby zbyt drogie. Rozważane jest zatem powierzenie tego zadania zakładom ubezpieczeniowym, towarzystwom emerytalnym bądź ZUS.

[ramka][srodtytul]Jakie mogą być świadczenia z OFE[/srodtytul]

- [b]Emerytura okresowa[/b]

Została już w Polsce wprowadzona. Prawo do niej ma osoba, która ukończyła 60 lat i zgromadziła na rachunku w funduszu emerytalnym co najmniej tyle, ile wynosi 20-krotność dodatku pielęgnacyjnego. Emerytura ta jest co roku waloryzowana tak jak ZUS-owskie świadczenie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wypłaca ją fundusz emerytalny za pośrednictwem ZUS. Zatem pieniądze emerytów są wciąż inwestowane. Nie napływają jednak nowe składki. W razie śmierci właściciela zgromadzony na rachunku w OFE kapitał jest dziedziczony.

- [b]Emerytura dożywotnia indywidualna nazywana też rentą lub annuitetem[/b]

Jest to najpopularniejsza forma. Świadczenie emerytalne jest wypłacane do śmierci ubezpieczonego. Nie ma określonego limitu liczby wypłat. Z punktu widzenia instytucji emerytalnej jest to rozwiązanie o najwyższym poziomie ryzyka. Część osób żyje dłużej i zgromadzony przez nich kapitał się wyczerpie, natomiast część umiera wcześnie i nie wykorzysta zaoszczędzonych pieniędzy. Instytucja wypłacająca takie świadczenie musi zatem dobrze oszacować wysokość emerytur. Po przejściu właściciela konta na emeryturę dziedziczenie kapitału nie jest możliwe. Emeryt ma jednak gwarancję, że do końca życia będzie co miesiąc otrzymywać pieniądze.

- [b]Emerytura dożywotnia z gwarantowanym okresem wypłaty[/b]

W porównaniu z indywidualną emeryturą dożywotnią to świadczenie jest niższe, ale za to jest wypłacane dopóki emeryt żyje, lecz nie krócej niż przez pewien ustalony okres (10 – 15 lat). W przypadku śmierci emeryta w okresie objętym gwarancją do zakończenia tego okresu świadczenie otrzymuje wskazana wcześniej osoba. Emerytura taka może być substytutem rodzinnej.

- [b]Emerytura dożywotnia rodzinna (małżeńska)[/b]

Jest ona najodpowiedniejsza dla tradycyjnej rodziny, w której mąż jest głównym lub jedynym żywicielem, a kobieta po śmierci męża zostaje bez środków do życia. Prawo do emerytury rodzinnej mają oboje małżonkowie. Istnieją dwa modele. W pierwszym emerytura jest wypłacana w stałej wysokości, jeśli co najmniej jeden z beneficjentów żyje. W drugim modelu emerytura jest wyższa, gdy oboje beneficjenci żyją, i niższa, gdy żyje jedno z nich (to rozwiązanie jest częstsze). Na przykład w Chile czy Meksyku pozostały przy życiu współmałżonek dostaje 60 proc. dotychczasowego świadczenia, a w Argentynie 70 proc.

- [b]Wypłata programowana lub częściowa wypłata kapitału[/b]

Wysokość miesięcznych wypłat jest kalkulowana na podstawie wielkości zgromadzonego kapitału, przewidywanej stopy zwrotu z inwestycji i w pewnym stopniu przewidywanego dalszego trwania życia. Świadczenie takie może wypłacać np. fundusz emerytalny.

Jeśli emeryt umrze, pieniądze które pozostaną na jego rachunku, są zwykle dziedziczone. Niebezpieczeństwo polega na tym, że w trakcie pobierania świadczenia środki na rachunku mogą się wyczerpać bądź spaść do tak niskiego poziomu, że utrzymanie konta okaże się zbyt kosztowne. W początkowym okresie emeryt otrzymuje świadczenie w określonej z góry wysokości wynikającej z wartości kapitału emerytalnego, gdy zaś środki zmniejszą się poniżej ustalonego minimum, przechodzi na klasyczną dożywotnią emeryturę indywidualną.

- [b]Wypłata jednorazowa[/b]

Cały kapitał emerytalny jest pozostawiony do swobodnej dyspozycji ubezpieczonego.

Pieniądze podejmuje się bezpośrednio z funduszu emerytalnego.[/ramka]

[ramka][srodtytul]Jak to działa w Polsce[/srodtytul]

Nowy system emerytalny wystartował w 1999 r. Każdemu, kto wówczas zapisał się do otwartego funduszu emerytalnego (OFE), zostały założone dwa rachunki – jeden w ZUS, drugi w OFE – na które wpływają składki. Ci, którzy pracowali już przed startem nowego systemu, mają dodatkowo naliczony tzw. kapitał początkowy. Gros świadczenia tych osób będzie jednak pochodzić ze starego systemu. Dopiero ludzie, którzy rozpoczęli pracę po 1999 r., otrzymają emerytury wyłącznie z nowego.[/ramka]

[ramka][srodtytul]Wysokość emerytury w nowym systemie zależy od:[/srodtytul]

- wysokości składek emerytalnych przekazywanych do ZUS i OFE, czyli pośrednio od wynagrodzenia;