Polski Fundusz Rozwoju jako instytucja finansowa obsługująca Pracownicze Plany Kapitałowe

Kluczowymi ogniwami „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” są powołanie do życia Polskiego Funduszu Rozwoju oraz wdrożenie „Programu Budowy Kapitału Polaków”. Te dwa pozornie oddzielne elementy rządowej strategii zostaną łącznie wykorzystane do stworzenia zupełnie nowego segmentu krajowego rynku emerytalnego jakim będzie rynek Pracowniczych Planów Kapitałowych.

Polski Fundusz Rozwoju został powołany do życia 16 kwietnia 2016 r. jako spółka akcyjna należąca w całości do Skarbu Państwa. Na podmiot ten składa się grupa instytucji finansowych i doradczych, których oferta skierowana jest do przedsiębiorców, samorządów i osób prywatnych. Budowa PFR jest z jednej strony próbą konsolidacji głównych instytucji wsparcia rozwoju gospodarczego funkcjonujących w kraju, a z drugiej elementem wsparcia aktywnej polityki gospodarczej prowadzonej obecnie w Polsce.

PFR jest wzorowany na zagranicznych bankach rozwoju takich jak m.in. niemiecki Kreditanstalt für Wiederaufbau, francuski Caisse des Dépôts et Consignation, włoski Cassa Depositi e Prestiti, czy węgierski Magyar Fejlesztési Bank. To co będzie wyróżniać PFR na tle zagranicznych banków rozwoju to daleko idące zaangażowanie PFR w rozwój krajowego rynku emerytalnego. Już pierwsza publiczna prezentacja premiera Morawieckiego zawierająca założenia nowych Pracowniczych Planów Kapitałowych wskazywała, że domyślną instytucją finansową obsługującą PPK przez pierwsze 24 miesiące będzie Polski Fundusz Rozwoju. Założenie to znajdzie się w pierwotnej wersji projektu ustawy o pracowniczych planach kapitałowych.

Aby możliwa była realizacja tej koncepcji PFR już 10 października 2017 r. nabył 100% akcji Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych Banku Gospodarstwa Krajowego, który zostanie przekształcony w TFI PFR i będzie miał za zadanie tworzyć i obsługiwać Pracownicze Plany Kapitałowe.

Ograniczenie dostępu do tworzenia i prowadzenia PPK dla innych instytucji finansowych niż PFR jest naturalną konsekwencją roli jaką przypisano PFR w realizowanej przez rząd „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”. Potwierdzają to cele strategiczne PFR, które są odzwierciedleniem głównych priorytetów polityki prorozwojowej obecnego rządu. A są nimi długoterminowe wspieranie inwestycji krajowych, komercyjne finansowanie polskich przedsiębiorstw, wspomaganie finansowania eksportu i wzmacnianie ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw, promowanie polskiej gospodarki za granicą, ożywianie napływu inwestycji zagranicznych do Polski, dążenie do łagodzenia wahań koniunktury oraz szeroko rozumiane przygotowywanie polskiej gospodarki na wyzwania związane z globalizacją i oddziaływaniem światowych trendów społeczno-gospodarczych.

Formalnie polityka lokacyjna funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez TFI PFR (Polski Fundusz Emerytalny 2035, PFE 2040, PFE 2045, etc.) ma być dopasowana do cyklu życia oszczędzających. Ale realnie gromadzony w ramach PPK kapitał będzie również wykorzystywany do realizacji strategicznych celów PFR oraz długofalowej polityki prorozwojowej rządu. To oznacza, że inwestycje PPK będą miały przede wszystkim charakter krajowy.

Dlatego plan budowy nowego segmentu krajowego rynku emerytalnego opartego na PPK należy ocenić pozytywnie, ale ograniczenie dostępu do tworzenia i prowadzenia PPK dla innych instytucji finansowych niż PFR już niekoniecznie.

Wynika to z faktu, że w interesie przyszłych emerytów jest korzystanie z postępującej globalizacji światowej gospodarki i inwestowanie gromadzonego w PPK kapitału również za granicą. Docelowo kapitał ten powinien płynąć do krajów cechujących się stabilną sytuacją polityczną i gospodarczą oraz dobrymi warunkami demograficznymi (duży udział ludzi młodych w populacji). Umożliwi to przynajmniej częściowe złagodzenie skutków szybkiego starzenia się polskiego społeczeństwa.

Ograniczenie dostępu do tworzenia i prowadzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych dla innych instytucji finansowych niż PFR, nawet jeżeli tylko dwuletnie, będzie mieć długookresowe skutki. Należy wziąć pod uwagę niską świadomość ubezpieczeniową i emerytalną polskiego społeczeństwa. Można się spodziewać, że wybór dokonany na początku funkcjonowania PPK będzie trwały. To z kolei może przełożyć się na ukierunkowanie inwestycji większości PPK głównie w przedsiębiorstwa krajowe. A taka polityka lokacyjna niekoniecznie będzie przyczyniać się do zwiększania bezpieczeństwa emerytalnego Polaków.

Należy również zaznaczyć, że obarczenie tylko PFR zadaniem utworzenia rynku PPK będzie obciążać ten fundusz całkowitą odpowiedzialnością za ewentualne fiasko budowy nowego segmentu krajowego rynku emerytalnego. Tym bardziej, że oczekiwania są bardzo duże. Przyjmuje się, że miarą sukcesu powstania rynku Pracowniczych Planów Kapitałowych będzie udział aż 75% uprawnionych w PPK. Udział innych instytucji finansowych niż Polski Fundusz Rozwoju w tworzeniu i budowie rynku Pracowniczych Planów Kapitałowych niewątpliwie przyczyniłby się do większego upowszechnienia tej formy gromadzenia środków na okres emerytalny. Osiągnięcie celu uczestnictwa 75% uprawnionych w PPK jest o tyle ważne, że dopiero wówczas będzie to realne wsparcie dla szerokiej grupy osób, których zarobki nie są najwyższe i które dotychczas nie korzystały z produktów oferowanych na krajowym rynku emerytalnym.