Urlopy macierzyńskie. Kto ma prawo do zasiłku macierzyńskiego

Prawo do świadczenia mają ci, którzy płacą obowiązkowe lub dobrowolne składki na ubezpieczenie chorobowe. Ale nie każdy może się ubezpieczyć dobrowolnie.

Publikacja: 11.10.2014 19:00

Przez pierwsze 26 tygodni po urodzeniu dziecka dostaje się 100 proc. wynagrodzenia

Przez pierwsze 26 tygodni po urodzeniu dziecka dostaje się 100 proc. wynagrodzenia

Foto: 123RF

Do tej pory zasada była prosta: płaciliśmy składki na ubezpieczenie chorobowe, więc mamy prawo do zasiłku macierzyńskiego, gdy urodzi się nam dziecko lub je przysposobimy. Możemy go dostawać przez rok. Premier Ewa Kopacz chce wprowadzić nowe świadczenie. Ma wynikać – jak można sądzić na podstawie zapowiedzi szefowej rządu – ze statusu rodziców, a nie z płaconych przez nich składek.

Kto ma prawo

Prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego, a właściwie rodzicielskiego, i do świadczeń z nim związanych mają wszystkie osoby, które płacą obowiązkowe lub dobrowolne składki na ubezpieczenie chorobowe. Składka jest obowiązkowa dla pracowników, ale już dobrowolna dla osób samozatrudnionych i na umowach-zleceniach.

Dobrowolność w przypadku tego ubezpieczenia nie oznacza, że każdy kto ma jakieś dochody, może zacząć płacić składkę. Przepisy są tak skonstruowane, że dobrowolnie może się ubezpieczyć tylko ten, kto musi obowiązkowo płacić składki: emerytalną i rentową.

Nie mogą więc zrobić tego na przykład studenci, bo umowy-zlecenia z nimi podpisywane nie podlegają w ogóle ubezpieczeniom społecznym. Dobrowolnie składek chorobowych nie mogą także odprowadzać ci, którzy płacą dobrowolne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Prawo do zasiłku macierzyńskiego mają także ubezpieczeni w KRUS, ale jest to jednorazowe świadczenie w wysokości czterokrotności podstawowej emerytury rolniczej.

Jakie i na jak długo

Od roku opieka nad nowo narodzonym dzieckiem (albo wziętym na wychowanie, jeśli ma mniej niż siedem lat) może wyglądać tak:

? ?20-tygodniowy urlop macierzyński;

14 tygodni po porodzie zarezerwowanych jest tylko dla matki; jeśli po tym czasie zdecyduje się na powrót do pracy, pozostałe sześć tygodni urlopu wykorzystuje ojciec dziecka; gdy kobieta urodzi bliźnięta lub więcej dzieci, urlop podstawowy jest dłuższy (31 tygodni w przypadku bliźniąt i 33 tygodnie w przypadku trojaczków);

? ?sześciotygodniowy urlop macierzyński dodatkowy;

matka lub ojciec mają prawo do dodatkowego sześciotygodniowego urlopu bezpośrednio po tym, jak wykorzystają podstawowy urlop macierzyński; może być on podzielony na dwie części, przypadające bezpośrednio jedna po drugiej (tydzień lub jego wielokrotność); rodzice mogą się podzielić urlopem, np. trzy tygodnie dla matki i trzy tygodnie dla ojca dziecka;

? ?26-tygodniowy urlop rodzicielski;

dla matki lub ojca bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego; może być podzielony maksymalnie na trzy części, przypadające jedna po drugiej i trwające minimum osiem tygodni; łączny czas urlopu nie może przekraczać 26 tygodni, więc gdy rodzice korzystają ze swoich praw w tym samym czasie, realny czas opieki rodzicielskiej trwa krócej;

? ?dwutygodniowy urlop ojcowski;

przeznaczony jest dla ojców-pracowników; przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego, na którym przebywa mama dziecka; można go wykorzystywać równocześnie z mamą, np. tuż po porodzie, albo później, z tym że przepada po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia. Po zakończeniu tych urlopów rodzice mają prawo do urlopu wychowawczego.

Jakie świadczenia

Ile będzie wynosił zasiłek otrzymywany przez mamę (lub tatę) na urlopie macierzyńskim podstawowym i na urlopach dodatkowych? To zależy od dwóch rzeczy.

Po pierwsze, od wysokości wynagrodzenia (lub przychodu w przypadku samozatrudnionych, zleceniodawców i przedsiębiorców), od którego były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne przez rok przed otrzymaniem świadczenia. Kwota ta jest podstawą wymiaru, od której oblicza się wysokość zasiłku macierzyńskiego. Mama lub tata dostaje w czasie urlopu podstawowego zasiłek w wysokości 100 proc. podstawy (po odjęciu części składek ubezpieczeniowych).

Po drugie, ważny jest termin podjęcia decyzji, z ilu części urlopu chcemy skorzystać. Jeśli decyzję o pozostaniu z dzieckiem przez rok w domu rodzice podejmą w ciągu 14 dni po porodzie (lub przyjęciu na wychowanie), to w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego otrzymają zasiłek w wysokości 80 proc., a jeżeli zrobią to później, to zasiłek wyniesie 60 proc. podstawy wymiaru (czyli kwoty, od której płacone były składki).

W przypadku pracownika świadczenie będzie wynosiło:

? ?przez pierwsze 26 tygodni – 100 proc. wynagrodzenia;

? ?przez kolejne 26 tygodni – 80 proc. wynagrodzenia, jeśli mama lub tata zadeklaruje od razu chęć wykorzystania całego urlopu; lub przez 26 tygodni – 60 proc. wynagrodzenia, jeśli decyzja o przedłużeniu urlopu zapadnie później.

Zasiłek jest wypłacany na dziecko. Ojciec może go dostawać pod warunkiem, że nie pobiera go matka.

Możliwość ?dorabiania

Mamy i ojcowie nie muszą rezygnować z pracy w czasie urlopów. Mogą łączyć urlop rodzicielski z zatrudnieniem na pół etatu u pracodawcy, który udzielił im urlopu. Mogą w trakcie urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego) oraz urlopu rodzicielskiego pracować na umowę-zlecenie, umowę o dzieło lub prowadzić działalność gospodarczą.

Gdy pracownik w czasie urlopu macierzyńskiego jest zatrudniony na część etatu, to jego zasiłek będzie proporcjonalnie obniżony. Natomiast wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło nie ma wpływu na wysokość pobieranego zasiłku macierzyńskiego. Osoba pobierająca taki zasiłek może też prowadzić działalność gospodarczą; nie powoduje to ani zmniejszenia, ani zawieszenia zasiłku.

Do tej pory zasada była prosta: płaciliśmy składki na ubezpieczenie chorobowe, więc mamy prawo do zasiłku macierzyńskiego, gdy urodzi się nam dziecko lub je przysposobimy. Możemy go dostawać przez rok. Premier Ewa Kopacz chce wprowadzić nowe świadczenie. Ma wynikać – jak można sądzić na podstawie zapowiedzi szefowej rządu – ze statusu rodziców, a nie z płaconych przez nich składek.

Kto ma prawo

Pozostało 92% artykułu
Materiał Partnera
Zainwestuj w przyszłość – bez podatku
Materiał Partnera
Tak możesz zadbać o swoją przyszłość
Emerytura
Wypłata pieniędzy z PPK po 2 latach oszczędzania. Ile zwrotu dostaniemy
Emerytura
Autozapis PPK 2023. Rezygnacja to dobry pomysł? Eksperci odpowiadają
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Emerytura
Emeryci ograniczają wydatki. Mają jednak problemy z długami