Emerytura z kapitału zgromadzonego w OFE i z subkonta w ZUS

Od początku kwietnia do końca lipca każdy członek otwartego funduszu emerytalnego (OFE), może zdecydować, gdzie będzie płynąć część jego składki emerytalnej. Decyzja dotyczy jednej siódmej  pieniędzy odprowadzanych na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, a więc 2,92 proc. naszej pensji.

Wielu z nas się zastanawia, jak ten wybór może wpłynąć na wysokość otrzymywanych w przyszłości świadczeń.

Część do OFE, ?część do ZUS

Pracując czy prowadząc działalność gospodarczą płacimy (oprócz innych składek) składki na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 19,52 proc.  naszej płacy. Pieniądze są następnie rozdzielane między ZUS i OFE. Od 1 lutego 2014 roku 2,92 proc. pensji odprowadzane jest do OFE wybranego przez ubezpieczonego.

Największa część, a dokładnie 12,22 proc. wynagrodzenia, trafia na nasze indywidualne konto emerytalne w ZUS. Natomiast 4,38 proc. wynagrodzenia ewidencjonowane jest na wydzielonym subkoncie w  ZUS.

Należy pamiętać, że wszystkie pieniądze, które trafiają do ZUS, są natychmiast wydawane na bieżące wypłaty dla emerytów.  Natomiast pieniądze, które trafiają do OFE, są inwestowane na rynku kapitałowym.

Waloryzacja a zyski

Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy OFE w toczącej się burzliwej dyskusji nad kształtem systemu emerytalnego często porównywali wyniki inwestycyjne funduszy emerytalnych z waloryzacją  alternatywnego subkonta w ZUS. Jest to o tyle niefortunny zabieg, że obie te wartości mają zupełnie odmienny charakter.

Stopa zwrotu OFE jest odzwierciedleniem efektów realnych inwestycji na rynku kapitałowym, a więc pośrednio w gospodarce. Natomiast waloryzacja subkonta w ZUS jest uzależniona wyłącznie od decyzji politycznej. Ustawodawca przyjął, że będzie to średnia zmiana nominalnego PKB w ciągu ostatnich pięciu lat, zaznaczając, że waloryzacja nie może być niższa niż stopa inflacji. Jest to więc wskaźnik czysto deklaratywny i należy go traktować jak polityczną obietnicę złożoną przez obecną ekipę rządzącą.

Historycznie ?subkonto lepsze

Na potrzeby tego artykułu postanowiliśmy jednak oszacować, jak wyglądałyby świadczenia emerytalne wypłacane ze składek odprowadzanych odpowiednio do OFE bądź na subkonto w ZUS. Do naszych wyliczeń wzięliśmy dane za ostatnie dziesięć lat.

Braliśmy pod uwagę historyczne stopy zwrotu OFE i hipotetyczną waloryzację subkonta w ZUS. Przyjęliśmy, że te wskaźniki byłyby takie same w przyszłości.

Przy takich założeniach okazało się, że korzystniejsze jest odprowadzanie składek na subkonto w ZUS. Gdybyśmy zarabiali minimalną pensję krajową, to po 20 latach odkładania 2,92 proc. naszej płacy do OFE, uzyskalibyśmy miesięczne świadczenie emerytalne o 7 zł mniejsze, niż gdybyśmy odprowadzali składkę w takiej samej wysokości na subkonto w ZUS.

Różnica ta rośnie wraz ze wzrostem naszej pensji oraz wydłużaniem się okresu odprowadzania składek. Dla osoby zarabiającej 6 tys. zł brutto i płacącej składki przez 30 lat, świadczenia z ZUS byłyby większe już o  70 zł miesięcznie. Uwzględniając inflację trzeba przyznać, że kwoty te nie będą znaczące.

Wróżenie z fusów

Wszystkie nasze szacunki obarczone są jednak zasadniczym elementem niepewności. Do naszych kalkulacji wzięliśmy historyczne wyniki OFE. Po zmianach wymuszonych rządową ustawą, fundusze emerytalne wyglądają już zupełnie inaczej. Nie mają w swoich portfelach obligacji skarbowych, które stabilizowały wyniki. W aktywach OFE dominują akcje, które stanowią blisko 90 proc. ich portfeli.

Nikt dziś nie jest w stanie przewidzieć, jakie będą w przyszłości wyniki inwestycyjne funduszy emerytalnych, ponieważ nie ma odpowiednich danych historycznych, do których można by się odnieść.

OFE już nie te same ?jak dawniej

Obecnie OFE są de facto agresywnymi funduszami akcyjnymi. Zatem można pokusić się o oszacowanie ich przyszłych stóp zwrotu na podstawie historycznych zmian indeksu WIG.

Średnia roczna zmiana tego  indeksu szerokiego rynku na warszawskiej giełdzie w ciągu ostatnich 15 lat wynosiła około 16 proc. Jeśli giełda w przyszłości będzie się zachowywać podobnie, oznaczałoby to, że OFE będą w stanie wypracowywać podobne wyniki. Przy czym warto zwrócić uwagę, że w branym przez nas pod uwagę okresie doszło do bardzo mocnego spadku wartości akcji w wyniku kryzysu finansowego.

Przy takim porównaniu wynosząca niecałe 10 proc. rocznie hipotetyczna waloryzacja subkonta w ZUS wypada już gorzej.  Trudno zresztą oczekiwać w przyszłości tak dużego wzrostu PKB, jaki mieliśmy w ciągu ostatnich kilkunastu lat, ponieważ nasza gospodarka wkroczyła już na zupełnie inne tory. Taki scenariusz oznaczałby, że waloryzacja subkonta w ZUS nie będzie już tak korzystna.

Kolejną niewiadomą w przypadku OFE jest skład ich portfeli. Obecnie, jak już wspomnieliśmy, blisko 90 proc. aktywów funduszy stanowią akcje. Ale to może się zmienić, ponieważ OFE szukają możliwości dywersyfikacji inwestycji.

Zagranica kusi

Nowa rzeczywistość po zmianach w systemie emerytalnym wymusza na OFE zmianę polityki inwestycyjnej.  Dlatego ostatnio większość kapitału, który napływa w formie składek, fundusze inwestują w akcje zagraniczne.

Z naszych wyliczeń wynika, że aktywa OFE ulokowane ?w akcjach zagranicznych wynoszą już blisko 6,5 mld zł. To rekordowo wysoki poziom.

Ponadto OFE mogą w przyszłości chętniej inwestować w inne instrumenty finansowe, takie jak choćby obligacje korporacyjne. Skład ich portfeli zapewne się zmieni, co oznacza, że prognozowanie długoterminowych wyników na podstawie indeksu WIG jest również obarczone sporym błędem.

Hojne subkonto ?nie do utrzymania

W ubiegłym roku subkonta zwaloryzowano o 6,3 proc. W tym roku wskaźnik wyniesie 5,1 proc. To bardzo dużo. Według naszych wyliczeń, gdybyśmy cofnęli się w czasie i stworzyli ten hojny mechanizm w 2002 r., to taki sposób waloryzacji subkonta obciążyłby do końca 2013 r. finanse publiczne kwotą o blisko ?15 mld zł większą, niż  wyniosły koszty obsługi długu tej samej wartości.

Ponadto środki zapisane na subkoncie podlegają dziedziczeniu na takich samych zasadach jak pieniądze zgromadzone w OFE. To dodatkowo obciąży system, który i bez szczodrego subkonta jest ze względów demograficznych nie do utrzymania. Pytanie, w jaki sposób sfinansujemy dużo droższe subkonto w ZUS, skoro mamy problem z tańszym w obsłudze długiem. Odpowiedź jest dość oczywista. Hojne zasady funkcjonowania subkonta zostaną zlikwidowane, gdy szum wokół ostatnich zmian w OFE ucichnie albo państwo, żeby sprostać tej obietnicy, będzie się dalej mocno zadłużać.