Klienci nadzorowanych przez KNF mogą spać spokojniej

W końcu marca  wartość oszczędności zgromadzonych przez polskie gospodarstwa domowe osiągnęła 996,6 mld zł – wynika z danych Analiz Online. W ciągu trzech pierwszych miesięcy tego roku zwiększyła się ona o 36,2 mld zł. Te dane nie uwzględniają lokat zebranych  przez parabanki.

Większość oszczędności Polaków jest ulokowana w bankach. Jak są chronione? Depozyty o równowartości do 100 tys. euro w bankach krajowych są chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Zgromadzone w nim pieniądze pochodzą z wpłat, których zobowiązane są dokonywać wszystkie banki, także spółdzielcze.

Lokata czy polisa

– Chronione są środki ulokowane na wszystkich rachunkach, np. lokatach terminowych, bieżących czy oszczędnościowo-rozliczeniowych jednej osoby w danym banku. W przypadku rachunku wspólnego, każdemu ze współposiadaczy przysługuje osobna kwota gwarancji – tłumaczy Katarzyna Mazurkiewicz z Komisji Nadzoru Finansowego.

W przypadku kwot przekraczających gwarantowany pułap, pieniądze również mogą zostać odzyskane po bankructwie banku, ponieważ stanowią wierzytelność deponenta. Po ogłoszeniu upadłości deponent ma prawo dochodzić roszczeń na ogólnych zasadach prawa upadłościowego i naprawczego. Paweł Minkina ze Związku Banków Polskich zapewnia, że BFG w razie upadłości banku wypłaca środki gwarantowane w ciągu 20 dni roboczych. – Środki gwarantowane można odbierać w ciągu pięciu lat od dnia zawieszenia działalności banku – wskazuje.

Eksperci podkreślają, że nie wszystkie pieniądze, które wpłacamy do banków, są jednak objęte gwarancjami BFG. Banki bowiem często tylko pośredniczą w sprzedaży różnych produktów. – Dotyczy to np. jednostek funduszy inwestycyjnych czy produktów ubezpieczeniowych. Nie są one objęte gwarancjami BFG. Banki oferują także produkty łączone, np. lokata bankowa oraz jednostki funduszy inwestycyjnych. Wtedy gwarancjami chroniona jest tylko część lokacyjna – podkreśla Minkina.

W przypadku upadłości firmy ubezpieczeniowej roszczenia klientów spłaca Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG). – Jeżeli chodzi o oszczędności gromadzone na polisie na życie – UFG gwarantuje tylko 50 proc. zdeponowanej sumy, nie więcej jednak niż równowartość 30 tysięcy euro. Przy czym gwarancje te dotyczą tylko osób fizycznych – mówi Aleksandra Biały, rzecznik prasowy UFG.

W pełni chronione są tylko ofiary wypadków drogowych spowodowanych przez kierowców, którzy mieli komunikacyjne OC wykupione w upadłym towarzystwie. Podobnie jest z osobami, które miałyby otrzymać odszkodowanie z OC rolnika. W takich przypadkach UFG wypłaca 100 proc. odszkodowania.

Jak mówi Aleksandra Biały, w Unii Europejskiej nie ma jednolitych gwarancji dla ubezpieczeń. Taki system mają – na wypadek upadłości – tylko banki. Unia dąży jednak do przyjęcia wspólnej polityki w zakresie ochrony ubezpieczonych. Od kilku lat trwają prace nad stworzeniem odpowiedniej dyrektywy.

Bezpieczny inwestor

Bez ochrony nie zostają także posiadacze rachunków maklerskich.

- Domy maklerskie obowiązkowo muszą uczestniczyć w systemie rekompensat, czyli odpowiedniku BFG. Co kwartał odprowadzane są składki, które są deponowane w KDPW – tłumaczy Dorota Placzyńska, dyrektor Departamentu Księgowości i Sprawozdawczości, główny księgowy w CDM Pekao.

System ten gwarantuje zwrot wszystkich środków do wysokości 3 tys. euro i 90 proc. nadwyżki ponad tę kwotę, ale nie więcej niż 22 tys. euro.

- Ustawa reguluje też, że pieniądze naszych klientów muszą być przetrzymywane odrębnie od  środków pieniężnych firmy. Są wyłączone z masy upadłościowej. Pieniądze naszych klientów są bezpieczne – zapewnia Dorota Placzyńska.

Upadłości nie może natomiast ogłosić ani fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, ani otwarty fundusz emerytalny zarządzany przez powszechne towarzystwo emerytalne.

– Aktywa każdego funduszu stanowią odrębną masę majątkową, która jest zarządzana – w zakresie przewidzianym w ustawie – przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Nie ma ono jednak bezpośredniego dostępu do pieniędzy klientów, są one przechowywane przez bank – depozytariusza. Nawet w przypadku bankructwa TFI – co zresztą w 20-letniej historii tego rynku nigdy się nie zdarzyło  – pieniądze klientów są bezpieczne – zapewnia Marcin Dyl, prezes Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami.

Tak samo działa to w przypadku OFE. Fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku PTE i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa, aktywa OFE nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.

– Sam fakt obietnicy gwarancji na ogół wystarcza Polakom  do podjęcia decyzji o powierzeniu oszczędności danej instytucji. Nie zwracamy już uwagi na to, jaka instytucja zabezpiecza depozyty. A może się okazać, że jest to inna spółka tej instytucji finansowej lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych założone przez podmioty z tej samej grupy kapitałowej – podkreśla Andrzej Narkiewicz z firmy Mercer Polska.

Takim przykładem są SKOK, które dopiero od października tego roku będą podlegać nadzorowi KNF. Obecnie depozyty kas są objęte wewnętrznymi gwarancjami, opartymi na ubezpieczeniu TUW SKOK. Oszczędności członka SKOK gwarantowane są w stu procentach do kwoty 100 tys. euro.

Zdaniem KNF za państwowym nadzorem nad SKOK powinny iść państwowe gwarancje depozytów, oparte na Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.

Poradnik „Rzeczpospolitej"

1. Gdzie sprawdzić, które instytucje są bezpieczne?

Listę banków objętych obowiązkowym systemem gwarantowania depozytów można znaleźć na stronie internetowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego – www.bfg.pl. Poza tym na stronie www.knf.gov.pl znajduje się lista wszystkich podmiotów nadzorowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego, nie tylko banków.

2. Na co zwrócić uwagę, wybierając produkt instytucji finansowej?

Eksperci podkreślają, że ważne jest, aby dokładnie zapoznać się z warunkami oferowanymi przez różne instytucje finansowe. Nie należy ufać jedynie słowom pracowników sprzedaży, a dokładnie dopytać się o wszystkie koszty, jakie będą pobrane z zainwestowanej kwoty. Andrzej Narkiewicz z firmy Mercer podkreśla, że na naszym rynku ciągle jest pełno produktów, w ramach których instytucja finansowa zabierze nam 10 czy nawet 20 proc. pieniędzy inwestowanych w pierwszych latach.

3. Dlaczego nadzór KNF nad instytucjami jest ważny?

Marcin Pachucki, zastępca dyrektora Departamentu Prawnego w Komisji Nadzoru Finansowego, mówi, że podmioty niepodlegające nadzorowi nie składają żadnych sprawozdań do KNF. A ich analiza mogłaby wskazywać na pojawiające się zagrożenia w działalności podmiotu i tym samym powodować podjęcie przez KNF stosownych działań względem niego.

OPINIA

Marcin Dyl, prezes Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami