Listę miast, które są zagrożone utratą funkcji społeczno-gospodarczych przygotowała, na podstawie badań, Polska Akademia Nauk. Można ją znaleźć pod adresem https://www.programszwajcarski.gov.pl/media/120579/Lista_139_miast.pdf. Wyniki analiz PAN zostały uwzględnione w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego do 2030 r. Uznano, że te miasta wymagają kompleksowego wsparcia. W praktyce oznacza to, że będą otrzymywać finansowanie z różnych źródeł. Jednym z takich źródeł są właśnie Fundusze Szwajcarskie dla Polski, z których zdecydowana większość trafi właśnie na rozwój średnich miast.
Nabór dla miast jest pierwszym w ramach drugiej edycji Funduszy Szwajcarskich dla Polski (formalnie: Szwajcarsko-Polski Program Współpracy). To pieniądze na zmniejszanie różnic społeczno-gospodarczych w UE. Polska jest największym beneficjentem drugiej edycji (dla 13 krajów przeznaczono 1,3 mld franków). Szwajcaria przyznała Polsce 320,1 mln franków na Szwajcarsko-Polski Program Współpracy. Do tej puli należy doliczyć również wkład krajowy, co daje w sumie kwotę 375,458 mln franków. Pieniądze te podzielono na: Polsko-Szwajcarski Program Rozwoju Miast – 327,882 mln franków (278,7 mln wkładu Szwajcarii i 49,182 mln wkładu Polski), program Badania Naukowe i Innowacje – 41,176 mln franków (35 mln wkładu Szwajcarii i 6,176 mln wkładu Polski) oraz Pomoc Techniczną (w tym Fundusz Przygotowawczy) – 6,4 mln franków.
Wspomniany program Badania Naukowe i Innowacje ma na celu zwiększenie potencjału naukowego i innowacyjności polskich jednostek badawczych, uczelni i przedsiębiorstw (z naciskiem na mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa) poprzez ułatwienie współpracy w zakresie badań naukowych i innowacji z partnerami szwajcarskimi i innymi partnerami międzynarodowymi. W obszarze badań stosowanych planowane są dwa nabory wniosków – pierwszy w II kwartale 2024 r. W obszarze badań podstawowych zorganizowany ma być jeden nabór. Jest on przewidziany na I kwartał 2024 r. Wdrażanie drugiej edycji Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy zakończy się w grudniu 2029 r.
Efekty pierwszej edycji
Pierwsza edycja Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy obejmowała lata 2007–2017. Polska otrzymała 489 mln franków szwajcarskich (czyli prawie połowę środków, pula dla wszystkich krajów uczestniczących wyniosła 1 mld franków). Z pierwszej edycji funduszy szwajcarskich dofinansowane zostało 58 dużych projektów i ponad 1700 mniejszych m.in. w dziedzinie ochrony środowiska, innowacji w energetyce i działalności mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, poprawy infrastruktury transportowej i profilaktyki zdrowotnej. Wsparcie otrzymały podmioty sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarządowe.
Ponad 43 proc. pieniędzy trafiło do czterech słabiej rozwiniętych województw południowo-wschodniej Polski: lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Wśród zrealizowanych inwestycji znalazły się m.in. usunięcie rakotwórczego azbestu z dachów domów w woj. małopolskim i lubelskim, wybudowanie w Lęborku jednej z najnowocześniejszych elektrociepłowni na biomasę, instalacja systemów solarnych w prywatnych budynkach, modernizacja infrastruktury kolejowej na linii WKD, wybudowanie dworca kolejowego w Legionowie, poprawa infrastruktury drogowej w powiatach woj. lubuskiego, podlaskiego i mazowieckiego.
