Czy Polacy dbają o swój dobrobyt finansowy?

Aż 67 proc. rodziców kupuje dzieciom nawet to, o co nie poproszą, byleby miały przedmioty takie same jak rówieśnicy. Tak wynika z niedawnych badań dr hab. Katarzyny Sekścińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego dla Santander Bank Polska. Wyniki zawarte są w raporcie „Socjalizacja ekonomiczna w polskich domach”.

W badaniu zapytano rodziców dzieci 7–12-letnich o to, czy i w jaki sposób edukują finansowo dzieci oraz czy ich dzieci samodzielnie dysponują pieniędzmi.

Czy pieniądze dają szczęście?

Katarzyna Sekścińska zwraca uwagę na dwa zjawiska: rodzice są pobłażliwi wobec zachcianek finansowych dzieci i często dla nich samych pieniądze mają pozaekonomiczne znaczenie.

Czytaj więcej

Konta Bankowe

Z niechcianym przelewem mogą być problemy. To nie jest „nieoczekiwany prezent”

W czasach zaawansowanej bankowości elektronicznej nie jest rzadkością otrzymanie przelewu, któreg...

– Zdaniem 86 proc. rodziców pieniądze dają szczęście, 80 proc. wskazuje, że stanowią miarę sukcesu osiągniętego w życiu, a kolejne 72 proc. podziwia tych, którzy posiadają drogocenne dobra. Pieniądz staje się celem, a nie sposobem, narzędziem, umożliwiającym ciekawsze życie. Dla większości rodziców zasobność portfela jest czymś więcej niż odbiciem zarobków, stanowi ona bowiem także symbol sukcesu, prestiżu i element oceny innych (i siebie). Co więcej emocje związane z pieniędzmi mogą wpływać na relacje rodzinne. – relacjonuje badaczka. Dodaje: – Niemal 80 proc. rodziców przyznaje, że odczuwa silne emocje związane z pieniędzmi, przenosi je często na bliskich, a sześć na dziesięć osób przyznało, że się o nie kłóci w domach.

Jak mówimy dzieciom o pieniądzach, a co z nimi robimy?

Przy tym, jak wynika z badania, rodzice dbają o domową edukację finansową, Niemal trzy czwarte badanych rodziców (74 proc.) wskazało, że to na nich przede wszystkim spoczywa odpowiedzialność za edukację finansową dzieci. Co drugi (51 proc.) uważa, że to zadanie szkoły. Niemal tyle samo (49 proc.) wskazuje, że to państwo powinno dbać o wiedzę dzieci o finansach. 43 proc. zaś  twierdzi, że jest to rola instytucji finansowych.

Kłopot polega na tym, że sami rodzice po pierwsze swoją wiedzę ekonomiczną określają jako przeciętną i choć prawie wszyscy uważają, że oszczędzanie i inwestowanie ma sens, to ich wiedza (a także to, co przekazują dzieciom) skupia się na bieżącym zarządzaniu budżetem finansowym. Znacznie rzadziej rozmawiają o inwestowaniu, instytucjach finansowych. 40 proc. rodziców zadeklarowało, że ich wiedza w tym obszarze jest w najlepszym przypadku podstawowa, co siódmy stwierdził, że nie ma jej wcale, a tylko 18 proc. określiło jako zaawansowaną.

Co więcej, ich „edukacja werbalna” nieco odbiega od codziennych zachowań (przeciętnie na edukację ekonomiczną dzieci poświęcają pół godziny w tygodniu).

Większość rodziców bowiem (78 proc.) spełnia niemal wszystkie zachcianki konsumenckie dziecka (zabawki i inne produkty dostarczające rozrywki). Przy czym 70 proc. daje dziecku tyle pieniędzy, by mogło pozwolić sobie na wszystko, czego zapragnie, a 77 proc. daje pieniądze zawsze, gdy dziecko o nie poprosi. Co więcej, 67 proc. rodziców kupuje dziecku niepotrzebne rzeczy, tylko dlatego, że posiadają je koledzy.

Czytaj więcej

Oszczędności

Od 2016 roku lokaty przynosiły realne straty, ale to może się zmienić

Prawie 25 proc. realnie stracił ktoś, kto od 2016 roku trzymał swoje oszczędności na przeciętnej...

– Dzieci, które zawsze dostają to, czego chcą, nie wiedzą, czym jest ograniczony budżet i mają trudność ze zrozumieniem wartości pieniądza. Brakuje im podstawowych umiejętności i nawyków związanych z oszczędzaniem, co może prowadzić do problemów finansowych w dorosłym życiu. Dlatego ważne jest, by już od najmłodszych lat kształtować u dzieci poprawne zrozumienie wartości pieniądza i przekonanie, że źródeł szczęścia i sukcesu życiowego warto szukać poza materialnymi dobrami – wyjaśnia Katarzyna Sekścińska.

O czym rozmawiają dorośli: o inflacji i zarabianiu pieniędzy

Rozmowy na temat finansów są częste i powszechna także w codziennym życiu dorosłych. Tak wynika z ankiety CBOS. Pod koniec czerwca zapytano respondentów, na które z ponad 20 zaproponowanych tematów oni sami rozmawiali lub były poruszane w ich najbliższym otoczeniu. Taką ankietę CBOS przeprowadza co kilka miesięcy. Od roku inflacja jest najczęstszym tematem – przyznało tak 74 proc. ankietowanych. Kolejnymi: kolejki do lekarzy i funkcjonowanie służby zdrowia, wojna w Ukrainie i emigranci oraz kłopoty z pieniędzmi, niskie zarobki i emerytury.

Prof. Piotr Białowolski z Akademii Leona Koźmińskiego zastanawia się, na ile te rozmowy spowodowały, że lepiej niż jeszcze jakiś czas temu umiemy się poruszać po świecie finansów. – Jesteśmy w środku europejskiego peletonu, a kilkanaście lat temu go goniliśmy.

Z socjolożką prof. Dorotą Węziak-Białowolską i ekonomistą prof. Jing Jian Xiao z Uniwersytetu w Rhode Island przeanalizowali wspólnie sześć wymiarów kultur narodowych, według klasyfikacji Geerta Hofstede. Sprawdzili dla 137 krajów, czy jest związek między cechami narodowymi a zdolnością finansową, umiejętnością zrozumienia i korzystania z możliwości finansowych na poziomie krajowym.

Co nam pomaga, a co przeszkadza w dobrostanie finansowym?

– Badaliśmy zależności na poziomie kraju, a nie zachowań indywidualnych – zaznacza ekonomista. I tłumaczy, że w społeczeństwach, w których przeważa indywidualizm, patrzenie na własny sukces, przekłada się na to, że umieją się one odnaleźć w świecie finansów, czego konsekwencją są najprawdopodobniej właściwe decyzje finansowe. Ważne są: umiejętność długookresowego myślenia i skłonność do realizacji marzeń i celów, nawet jeśli przeszkodami są normy. – Takie społeczeństwa lepiej umieją zadbać o swój dobrostan finansowy – relacjonuje prof. Białowolski. I dodaje, że duże znaczenie dla osiągnięcia dobrostanu finansowego ma obcowanie z finansami, czyli częste korzystanie z rożnych możliwości i produktów finansowych.

Analiza cech kulturowych w Polsce pokazuje, że choć traktowani jesteśmy jako kraj ludzi przedsiębiorczych (a więc bardziej indywidualistów niż osób znoszących pokornie hierarchę), to wciąż trudno jest nam przełamywać dystans w strukturach hierarchicznych, nie za bardzo lubimy i umiemy w dyskusjach partnerskich osiągać konsensus. Jest to cecha, która nie pomaga nam w osiąganiu dobrostanu finansowego.

Prof. Białowolski uważa, że chcąc nakłonić Polaków do baczniejszego myślenia horyzontalnego, potrzebne są zmiany w szkolnej  edukacji ekonomicznej: – Pewnie dzieci i młodzież częściej uczą się o zastosowaniach twierdzenia Pitagorasa, niż o tym, jak używać matematyki, by skutecznie radzić sobie w świecie finansów. Ważna jest także komunikacja: to, jaki informują o swoich poczynaniach  ZUS czy instytucje finansowe. Te informacje muszą być przekazane w prosty, wyczerpujący i zrozumiały sposób – dodaje ekonomista.