MATERIAŁ POWSTAŁ PRZY WSPÓŁPRACY Z ZAKŁADEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Nie możesz pracować z powodu złego stanu zdrowia, zmarł twój rodzic lub małżonek? Sprawdź, czy masz prawo do świadczenia z ubezpieczeń rentowych: renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej, rehabilitacji leczniczej czy zasiłku pogrzebowego. Wspólnie z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych przygotowaliśmy kolejną odsłonę cyklu edukacyjnego dotyczącego ubezpieczeń społecznych.
Warto sprawdzić: Co przysługuje za opłacanie składek do ZUS
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Jeśli utraciłeś możliwość wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia, to możesz się starać o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Otrzymasz ją, jeśli łącznie spełnisz następujące warunki:
- jesteś niezdolny do pracy,
- nie masz prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub nie spełniasz warunków, aby ją otrzymać,
- masz wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
- twoja niezdolność do pracy powstała w okresie składkowym lub nieskładkowym wymienionym w ustawie o emeryturach i rentach albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od końca wymienionych okresów składkowych i nieskładkowych.
O niezdolności do pracy orzeka lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS, jeśli zgłosisz sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika. Ustalają oni stopień niezdolności do pracy, datę, od której powstała niezdolność do pracy, trwałość lub przewidywany okres niezdolności do pracy, związek przyczynowy niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami, niezdolność do samodzielnej egzystencji, celowość przekwalifikowania zawodowego.
Lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS wydają orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy. Brak zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy oznacza, że jesteś osobą całkowicie niezdolną do pracy. Jeśli natomiast w znacznym stopniu utraciłeś zdolność do pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami, to otrzymasz orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy.
Prawo do renty zależy od udokumentowania wymaganej sumy okresów składkowych i nieskładkowych. Ich liczba zależy od wieku, w którym stałeś się niezdolny do pracy, i wynosi:
- 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
- 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
- 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
- 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Okresy składkowe to m.in. okresy: pracy na podstawie umowy o pracę, prowadzenia działalności gospodarczej i samodzielnego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim.
Okresy nieskładkowe to okresy, w czasie których nie płaci się składek na ubezpieczenia, np. okres, za który przysługiwał zasiłek chorobowy czy świadczenie rehabilitacyjne, okres studiów.
Okresy nieskładkowe ograniczamy do 1/3 okresów składkowych.
Jeśli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do lub z pracy, to aby otrzymać rentę, nie trzeba udowadniać określonego okresu składkowego i nieskładkowego.
W przypadku gdy lekarz orzecznik ZUS wyda orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego, możesz otrzymać rentę szkoleniową. Przysługuje ona przez 6 miesięcy. Okres ten może być jednak wydłużony na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego – maksymalnie o 30 miesięcy. Wydłużenie lub skrócenie okresu pobierania renty szkoleniowej następuje na wniosek starosty.
Renta rodzinna
Otrzymanie renty rodzinnej zależy od spełnienia określonych w przepisach warunków. Dotyczą one zarówno osoby zmarłej, jak i członków rodziny, którzy występują o świadczenie po niej.
Możesz otrzymać rentę rodzinną, gdy jesteś członkiem rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci:
- miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,
- mogłaby otrzymać emeryturę lub rentę, bo spełniała warunki, by ją uzyskać,
- pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Na rentę rodzinną możesz liczyć, gdy jesteś np. dzieckiem osoby zmarłej (także przysposobionym) albo dzieckiem małżonka osoby zmarłej. Możesz ją otrzymywać do 16. roku życia lub do ukończenia 25 lat, gdy się uczysz. Jeśli skończysz 25 lat na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to będziesz mieć prawo do renty do końca tego roku studiów. Rentę rodzinną może także otrzymać dziecko (niezależnie od wieku), jeśli stało się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16. roku życia lub w czasie nauki w szkole przed ukończeniem 25. roku życia.
Rentę po zmarłym małżonku może otrzymać wdowa albo wdowiec, który do dnia śmierci pozostawał z nim we wspólności małżeńskiej, jeśli spełni jeden z następujących warunków:
- w chwili śmierci małżonka ma skończone 50 lat,
- w chwili śmierci małżonka jest niezdolna (niezdolny) do pracy,
- wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat,
- opiekuje się dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej,
- gdy ukończy 50 lat lub stanie się niezdolna (niezdolny) do pracy w ciągu 5 lat od śmierci małżonka lub od kiedy przestanie wychowywać dzieci, wnuki, rodzeństwo wyżej wymienione.
O warunkach nabycia prawa do renty rodzinnej wymaganych od małżonka rozwiedzionego, rodziców osoby zmarłej przeczytasz na stronie www.zus.pl.
Gdy wdowa lub wdowiec nie spełnia wymienionych warunków do renty rodzinnej i nie ma niezbędnych źródeł utrzymania, ma prawo do okresowej renty rodzinnej. Może być ona wypłacana przez rok od chwili śmierci małżonka lub w czasie, gdy wdowa (wdowiec) uczestniczy w zorganizowanym szkoleniu, aby uzyskać kwalifikacje do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci małżonka.
Wysokość renty zależy od świadczenia przysługującego zmarłemu oraz od liczby osób, którym przysługuje renta. Gdy jesteś jedyną osobą uprawnioną do renty rodzinnej, otrzymasz 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Dwie osoby uprawnione otrzymają 90 proc. świadczenia zmarłego, a trzy osoby lub więcej – 95 proc. Wszystkim osobom przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która jest dzielona równo między wszystkich uprawnionych.
Rehabilitacja lecznicza
Jeśli z powodu choroby lub urazu utraciłeś zdolność do pracy, ale jest szansa, że odzyskasz ją po rehabilitacji, możesz skorzystać z rehabilitacji leczniczej.
Dodatkowo musisz spełnić jeden z poniższych warunków:
- być ubezpieczonym (np. na podstawie umowy o pracę, z prowadzonej działalności);
- pobierać zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne;
- pobierać rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy.
Wniosek o rehabilitację wystawi lekarz prowadzący leczenie. Orzeczenie o rehabilitacji wyda lekarz orzecznik ZUS.
Jeśli lekarz orzecznik ZUS nie stwierdzi potrzeby rehabilitacji leczniczej, możesz wnieść sprzeciw od tego orzeczenia do komisji lekarskiej.
Orzeczenie o potrzebie rehabilitacji leczniczej może wydać lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS, także gdy będzie rozpatrywać wniosek o świadczenie rehabilitacyjne lub rentę z tytułu niezdolności do pracy albo w czasie kontroli zwolnienia lekarskiego.
Na podstawie orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską Zakład Ubezpieczeń Społecznych wystawi skierowanie. Termin i miejsce rehabilitacji możesz uzgodnić z pracownikiem ZUS. Czas oczekiwania na rehabilitację wynosi około 8 tygodni. Rehabilitacja trwa 24 dni, ale ordynator ośrodka rehabilitacyjnego może ją wydłużyć albo skrócić. ZUS pokryje koszty leczenia, zakwaterowania i wyżywienia. Zwraca też koszty dojazdu z miejsca zamieszkania do ośrodka rehabilitacyjnego i z powrotem najtańszym środkiem komunikacji publicznej.
Rehabilitację można odbywać w systemie stacjonarnym, przebywając całą dobę w ośrodku rehabilitacyjnym położonym na terenie Polski, lub ambulatoryjnym, dojeżdżając na rehabilitację w wyznaczonych godzinach w swoim miejscu zamieszkania.
Zasiłek pogrzebowy
Zasiłek pogrzebowy możesz otrzymać, jeśli pokryjesz koszty pogrzebu: osoby ubezpieczonej, np. pracownika; osoby, która pobierała wypłacane przez ZUS świadczenie, np. emeryturę; członka rodziny osoby ubezpieczonej albo emeryta lub rencisty.
Jeśli jesteś członkiem rodziny osoby zmarłej i organizujesz pogrzeb, dostaniesz 4 tys. zł zasiłku i nie ma znaczenia, jakie poniosłeś koszty. Jeśli nie jesteś członkiem rodziny osoby zmarłej, otrzymasz zasiłek w wysokości poniesionych kosztów, maksymalnie 4 tys. zł. Jeśli koszty pogrzebu pokryło kilka osób, zasiłek pogrzebowy jest dzielony między te osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych przez nie kosztów pogrzebu.
Jeśli wniosek o zasiłek pogrzebowy nie trafi do ZUS w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługiwał, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa. Jeśli jednak wniosek o zasiłek nie mógł być złożony w tym terminie, bo później odnaleziono zwłoki lub zidentyfikowano osobę zmarłą albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po 12 miesiącach od dnia pogrzebu.
Renta z tytułu niezdolności do pracy. Wyjątki od zasady
Warunek o pięcioletnim okresie składkowym i nieskładkowym w ciągu ostatnich 10 lat (dla osób, których niezdolność do pracy powstała, gdy miały ponad 30 lat) nie dotyczy:
- kobiety, która ma 25 lat składkowych i orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy;
- mężczyzny, który ma 30 lat składkowych i orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy.
Jest też wyjątek od warunku, że niezdolność do pracy musi powstać w określonym okresie składkowym lub nieskładkowym wymienionym w ustawie o emeryturach i rentach albo w okresie nie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania tych okresów. Nie musi go spełnić:
- mężczyzna, którego okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 25 lat i który ma orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy.
