Kolekcjonerzy ujawniają stan posiadania

Dzieła ze zbiorów największych polskich kolekcjonerów (180 prac z kilkunastu prywatnych kolekcji) są do obejrzenia w Muzeum Śląskim w Katowicach (www.muzeumslaskie.pl). Wystawa, której kuratorem jest Katarzyna Jarmuł-Niemczyk, nosi tytuł „Między Montmartre’em a Montparnasse’em”. Potrwa do 15 października. Prezentowane są obrazy i rzeźby polskich artystów, którzy tworzyli w Paryżu w latach 1900 – 1939. Towarzyszący wystawie katalog został wydany w trzech językach.

Wystawa zorganizowana w starym gmachu muzeum ma dodatkowy walor: obrazy (nierzadko jednego artysty) wiszą w niewielkich salach, tak jakby w prywatnym salonie. Zmniejsza to dystans między widzem a sztuką.

Przed 1989 r. dorobek polskich malarzy ze Szkoły Paryskiej nie był znany w Polsce. Krajowe muzea nie miały i nadal nie mają ich prac. Do dziś prezentowane w muzeach dzieła prawie zawsze są depozytem prywatnego kolekcjonera. Niemal wszystkie obrazy i rzeźby pokazywane w Katowicach zostały kupione na świecie.

Z Konstancina do Katowic

84 prace pokazywane w Muzeum Śląskim pochodzą z kolekcji Agnieszki i Marka Roeflerów, którzy w 2010 r. otworzyli w Konstancinie prywatne muzeum (www.villalafleur.com). Do Katowic zostały przywiezione obrazy i rzeźby, które są wizytówką zbiorów.

Jest to przede wszystkim siedem dzieł Mojżesza Kislinga, w tym słynny „Autoportret” kupiony przez Marka Roeflera na aukcji w Sotheby’s w Nowym Jorku w 2006 r. Kisling już za życia osiągnął wielki sukces artystyczny, towarzyski i finansowy. Jego dzieła są atrakcją największych międzynarodowych aukcji.

Z Konstancina pochodzi „Akt Kiki” namalowany przez urodzonego w Łodzi Maurycego Mędrzyckiego (1890 – 1951). Kiki to legendarna modelka, która pozowała największym artystom i była narzeczoną Mędrzyckiego. Wnętrze słynnej „Kawiarni du Dome na Montparnasse” zostało przedstawione przez Davida Garfinkiela (1902 – 1970), mniej znanego malarza pochodzącego z Radomia.

Wielkim odkryciem jest dorobek Jana Lamberta-Ruckiego (1888 – 1967). W Muzeum Śląskim oglądamy jego rzeźby. Rucki osiągnął wysoką pozycję na świecie jako designer, malarz i rzeźbiarz. Jego wybitne dzieła osiągają rekordowe ceny na międzynarodowych aukcjach. Rucki uznawany jest przez Francuzów za twórcę kanonu francuskiej sztuki religijnej. Do niedawna nie wiedzieliśmy w Polsce, że artysta w 1911 r. ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie.

Rzeźby Ruckiego kupione przez Marka Roeflera na zagranicznych aukcjach na co dzień zdobią służbowy gabinet kolekcjonera. W tym roku jesienią w muzeum w Konstancinie ma być otwarta monograficzna wystawa prac Ruckiego. Podobnych wystaw, z dwujęzycznymi albumowymi monografiami, było już siedem. Ich kuratorem jest Artur Winiarski.

Boznańska i inni

Na wystawie w Katowicach prezentowane są również dzieła z wybitnej kolekcji Grażyny i Jacka Łozowskich. Zachwyca słynny „Portret damy w czarnym kapeluszu” namalowany w 1913 r. przez Olgę Boznańską. Świetne są prace: Hanny Rudzkiej-Cybisowej „Nad Sekwaną” czy „Świt w miasteczku” Stanisława Eleszkiewicza.

Jesienią w Muzeum Miejskim we Wrocławiu zostanie otwarta wystawa prywatnej kolekcji Grażyny i Jacka Łozowskich. Obejrzymy 160 wybitnych dzieł powojennej polskiej sztuki. Najwcześniejszy będzie obraz Władysława Strzemińskiego z 1944 r.

Z kolekcji Aldony i Wojciecha Olejników pochodzą prace mniej znanych artystów: obrazy Bolesława Byuki (1878 – 1940), rzeźby Anastazego Lepli (1871 – 1949), pejzaż miejski „Palma di Mallorca” Władysława Granzowa (1872 – 1932), pejzaż Stefanii Ordyńskiej-Morawskiej (1882– 1968).

Portrety: rzeźbiarza Xawerego Dunikowskiego (1906 r.) oraz pisarza Andre Gide’a – oba namalowane przez Leopolda Gottlieba – zostały wypożyczone z kolekcji Krzysztofa Musiała. To drugie dzieło jako depozyt od lat zdobi galerię Muzeum Narodowego w Poznaniu.

Inny obraz Gottlieba, „Na łodzi”, należy do kolekcji Krzysztofa Wejmana. Borys i Maurycy Mielniczuk ze swoich zbiorów wypożyczyli m.in. „Kwiaty w wazonie” Wacława Żaboklickiego (1879 – 1959). Z kolei „Park” Szymona Mondzaina jest własnością Urszuli i Piotra Hofmanów.

Józef Pankiewicz w 1910 r. namalował „Portret Marty Bonnard”, żony geniusza sztuki Pierre’a Bonnarda. Dzieło trafiło do zbioru Małgorzaty i Piotra Giermaziaków. Bonnard przyjaźnił się z Pankiewiczem. Artyści korespondowali ze sobą. Z tej samej kolekcji pochodzi wyjątkowa „Martwa natura” Meli Muter.

Niezbędna jest wiedza

Na wernisażu kolekcjonerzy przekonywali, że zbieranie dzieł sztuki to przygoda ich życia, znakomity relaks, a niekiedy także dobra inwestycja. Kolekcjonerzy często odwiedzają muzea, czytają najważniejsze zagraniczne katalogi aukcyjne, z zasady sami dokonują wyboru i sami licytują na aukcjach. Jak twierdzą, warunkiem sukcesu jest zdobycie dużej wiedzy.

W katalogu wystawy znajdują się teksty wybitnych znawców Szkoły Paryskiej, do której należeli polscy malarze – emigranci. Jedną z autorek jest dr Ewa Bobrowska z Paryża, która na co dzień zajmuje się badaniem autentyczności dzieł.

Bardzo ciekawy jest tekst dr Renaty Piątkowskiej o Chagallu. Ten genialny artysta zaliczany do Szkoły Paryskiej przyczynił się do utworzenia Muzeum Żydowskiego w Wilnie. Miasto to odwiedził w 1935 r. Nie mógł jechać do pobliskiego rodzinnego Witebska, ponieważ z powodów politycznych nie wpuszczono go do Związku Radzieckiego.