Rywalizacja w zupełnie nowej rzeczywistości

Zgodnie z zapisami znowelizowanej ustawy o OFE na początku lutego 2014 r. fundusze musiały przekazać do ZUS 51,5 proc. swoich aktywów, czyli ponad 153 mld zł, pozbywając się obligacji skarbowych ze swoich portfeli. Zakazano im ponadto inwestowania w papiery skarbowe. Akcje spółek giełdowych powinny teraz stanowić co najmniej 75 proc. aktywów OFE (granica ta będzie stopniowo obniżana). A limit inwestycji w akcje notowane na zagranicznych rynkach ma stopniowo rosnąć do 30 proc. portfela. W efekcie tych zmian akcje (krajowe i zagraniczne) stanowią około 85 proc. portfela inwestycyjnego funduszy.

W tej sytuacji OFE nie są już funduszami zrównoważonymi tak jak poprzednio. Należy je traktować jako fundusze akcyjne. Z tego względu przygotowaliśmy dwa rankingi OFE: jeden na podstawie wyników w długim terminie i drugi obejmujący wyniki osiągnięte już po zmianach.

Lider ten sam

W zestawieniu długoterminowym, podobnie jak pół roku temu, pierwsze miejsce utrzymała Nordea z wynikiem 68 pkt na 100 możliwych do uzyskania. Jeszcze pięć lat temu fundusz ten znajdował się w ogonie zestawień. Wtedy właśnie zaczął poprawiać wyniki i mozolnie, ale skutecznie, wspinać się na szczyt.

Nordea zarządza obecnie 7 mld zł (siódmy OFE pod względem wielkości aktywów). Zdobyła najwyższe noty w dwóch kategoriach rankingu. Może się pochwalić najwyższymi stopami zwrotu w okresie trzech lat. Wysokie zyski odnotowała także w okresie pięcioletnim. Nieco gorzej wypada w długich terminach. Co ważne, funduszowi udawało się dotąd wypracowywać świetne wyniki przy niskim poziomie ryzyka (zwłaszcza w długim okresie).

W zasadzie niemal w każdej części rankingu Nordea wypadła dobrze. Nie dostała tylko żadnego punktu za opłaty od składki; jak większość OFE pobiera 1,75 proc.

Drugie miejsce w rankingu zajął fundusz Axa. Jego atutem są bardzo stabilne notowania jednostki rozrachunkowej. We wszystkich czterech badanych okresach Axa uzyskała bardzo dobrą ocenę ryzyka inwestycyjnego.

Na podium znalazł się jeszcze OFE Generali, który świetnie wypada w długim terminie. Jednak w okresach trzech i pięciu lat jego wyniki są słabe.

Kto sobie dobrze radzi po zmianach

W zestawieniu obejmującym krótki okres od lutego do końca września 2014 r. najlepiej wypada Axa. Fundusz ten wypracował najwyższą stopę zwrotu przy jednocześnie małych wahaniach wartości jednostki rozrachunkowej.

Na drugim miejscu uplasował się Aegon. Udało mu się osiągnąć wysoką stopę zwrotu w ciągu kilku miesięcy po wprowadzeniu zmian w systemie emerytalnym. Oba najlepsze fundusze charakteryzują się stosunkowo niskim (około 75 proc.) zaangażowaniem w akcje notowane na warszawskiej giełdzie, co zapewne wpływa na stabilność jednostki.

Trzecie miejsce w zestawieniu zajął PKO BP Bankowy. Jego dobry wynik to efekt przede wszystkim bezpiecznego inwestowania. Pod względem stopy zwrotu fundusz zajmuje piątą lokatę.

Wszystkie trzy fundusze emerytalne, które znalazły się na podium zestawienia krótkoterminowego, mają w portfelach akcje zagraniczne, co może dodatkowo łagodzić efekty dużej zmienności na warszawskiej giełdzie.

Opinia

Paweł Wilkowiecki, członek zarządu i szef inwestycji Nordea PTE

Wysoka pozycja w rankingach cieszy zarządzających, ale dużą satysfakcję z wyników inwestycyjnych OFE w długim terminie mogą mieć praktycznie wszyscy klienci funduszy. Średnie stopy zwrotu OFE w ciągu ostatnich trzech, pięciu, ośmiu i dziesięciu lat są co najmniej dwukrotnie wyższe od wskaźnika inflacji i znacząco wyższe od zysków z lokat bankowych. Straty z czasów kryzysu i załamania na giełdach w 2008 r. fundusze emerytalne odrobiły już z nawiązką.

Stopy zwrotu Nordea OFE za ostatnie ?trzy, pięć, osiem, dziesięć lat wynoszą odpowiednio: 35,9 proc., 48,3 proc., ?58,4 proc. i 110 proc. Można więc się zastanawiać, w którym roku był ten wielki kryzys finansowy?

Chciałbym też zapytać niektórych „ekspertów", którzy jeszcze niedawno tak nisko oceniali efektywność inwestycyjną OFE, gdzie się podziały straty, jakimi straszyli opinię publiczną?

Z dzisiejszej perspektywy krach na giełdach po upadku Lehmana wygląda już inaczej. Jest to również dobra wskazówka, z jakiej perspektywy należy patrzeć na czekające nas w najbliższych miesiącach i latach wahania czy załamania na giełdach.

Po zabraniu portfela obligacji skarbowych strategia inwestycyjna OFE uległa zmianie. Wprowadzono minimalny limit inwestycji w akcje na poziomie 75 proc. ?i obcięto składkę z 7,3 do 2,92 proc.

Z tego względu należy się spodziewać większych wahań stóp zwrotu OFE, bardziej skorelowanych z indeksami giełdowymi.

Z tego samego powodu w przyszłości, oceniając wyniki funduszy emerytalnych po 31 stycznia 2014 r., powinno się je porównywać do benchmarków (wzorców) zbudowanych z indeksów giełdowych.

Warto jednak zauważyć, że ryzyko związane z wysokością przyszłej emerytury w zasadzie się nie zmieniło, ponieważ emerytura składa się z dwóch filarów (pierwszy to ZUS, drugi OFE). Obcięcie składki do OFE z jednej strony ?i zwiększenie limitów na inwestycje w akcje z drugiej strony sprawiło, że w praktyce nadal taka sama część składki emerytalnej pracownika jest inwestowana na rynku akcji.

Coraz mniej funduszy

W 2013 r. przestał istnieć fundusz ?Polsat, natomiast pod koniec września tego roku z rynku zniknął fundusz emerytalny Warta. Ten mały OFE został przejęty przez Allianz. Powszechne Towarzystwo Emerytalne Warta zaprzestało działalności i zostało zlikwidowane.

A członkowie funduszu emerytalnego prowadzonego przez to PTE stali się klientami Allianz Polska OFE. Zgodę na transakcję wydał ?Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.