Nadzór o fuzjach na rynku OFE

Co oznacza, że towarzystwo emerytalne chce przejąć zarządzanie nad drugim funduszem emerytalnym? PKO BP Bankowy PTE planuje przejąć OFE Polsat.

Ewa Krajewska:

Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j.: Dz. U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.; dalej ustawa o ofe) przewiduje dwa rodzaje procesów konsolidacyjnych na rynku emerytalnym: połączenie towarzystw, w sposób przewidziany w kodeksie spółek handlowych dla spółek akcyjnych, oraz przejęcie zarządzania funduszem przez inne powszechne towarzystwo.

W przypadku przejęcia zarządzania towarzystwo przekazujące zarządzanie funduszem rezygnuje z prowadzenia dalszej działalności na rynku emerytalnym. Przejęcie zarządzania oznacza de facto początkowo zarządzanie dwoma funduszami przez towarzystwo przejmujące, następnie połączenie aktywów funduszu przejmowanego z funduszem przejmującym, a w konsekwencji likwidację funduszu przejmowanego. Członkowie funduszu przejmowanego, z chwilą zakończenia jego likwidacji (maksymalnie 6 m-cy od daty wydania zezwolenia), stają się członkami funduszu przejmującego.

W jaki sposób odbywa się przejęcie zarządzania nad funduszem (krok po kroku)?

Przejęcie zarządzania otwartym funduszem w świetle ustawy o ofe odbywa się na podstawie umowy o przejęcie zarządzania, która winna regulować wszelkie istotne kwestie związane z planowaną konsolidacją. Umowę wraz z dokumentami enumeratywnie określonymi w art. 68 ust. 3 pkt 1) ustawy o ofe Towarzystwo zamierzające przejąć zarządzanie funduszem załącza do wniosku o wydanie zezwolenia przez Komisje Nadzoru Finansowego. Oprócz dokumentów przedstawiających sytuacją finansową akcjonariuszy towarzystwa przejmującego) w okresie ostatnich 5 latach poprzedzających dzień złożenia wniosku) wnioskodawca powinien przedstawić w szczególności uchwały właściwych organów towarzystw w sprawie przejęcia (czy też zbycia) zarządzania funduszem oraz wykazać, iż środki przeznaczone na przejęcie zarządzania funduszem nie pochodzą z kredytu lub pożyczki.

Zezwolenie na przejęcie zarządzania równoznaczne jest ze zmianą statutu funduszu przejmowanego, polegającą m.in. na zmianie firmy towarzystwa zarządzającego funduszem, składzie akcjonariatu towarzystwa oraz sposobu reprezentacji funduszu przez towarzystwo.

W przypadku wydania zezwolenia na przejęcie zarządzania otwartym funduszem organ nadzoru określa w decyzji warunki przejęcia zarządzania funduszem i wskazuje datę rozpoczęcia i zakończenia likwidacji funduszu przejmowanego. Zakończenie likwidacji nie może przypadać później, niż w terminie 6 miesięcy od daty wydania zezwolenia przez organ nadzoru.

Niezwłocznie po wydaniu zezwolenia – w dzienniku przeznaczonym do ogłoszeń funduszu (oraz na stronie internetowej) – należy ogłosić treść zezwolenia organu nadzoru. Fundusz przejmowany obowiązany jest w tym czasie rozwiązać umowę z bankiem pełniącym funkcje powiernicze oraz rozwiązać wszelkie umowy z podmiotami trzecimi działającymi na rzecz funduszu przejmowanego (lub dostosować postanowienia tych umów w sposób zgodny z zapisami statutu funduszu przejmującego).

Następnym elementem przejęcia zarządzania otwartym funduszem jest ogłoszenie i wejście w życie, we wskazanym w decyzji organu nadzoru terminie, zmiany statutu funduszu przejmowanego. Od tej chwili fundusz przejmowany zarządzany i reprezentowany jest przez towarzystwo przejmujące zarządzanie. Trwają czynności logistyczne mające na celu prawidłowe i bezpieczne przeprowadzenie procesu implementacji funduszu przejmowanego, w szczególności przygotowania do przeniesienia aktywów oraz połączenia rejestru członków obydwu funduszy. Szereg czynności związanych z migracją danych z funduszu przejmowanego dokonywanych jest zarówno przez towarzystwo przejmujące, jak i depozytariusza oraz agenta transferowego.

Wejście w życie zmiany statutu funduszu przejmowanego implikuje również otwarcie likwidacji powszechnego towarzystwa zarządzającego dotychczas funduszem przejmowanym (które powinno nastąpić w terminie 1 miesiąca od wejścia w życie zmiany statutu funduszu przejmowanego). W wyniku otwarcia likwidacji powszechnego towarzystwa organ nadzoru wydaje decyzję o cofnięciu zezwolenia na utworzenie towarzystwa, określając datę wejścia tej decyzji w życie.

Proces przejęcia zarządzania kończy się z chwilą likwidacji funduszu przejmowanego – w dacie wskazanej w zezwoleniu na przejęcie zarządzania. Od tej chwili fundusz przejmujący wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki funduszu przejmowanego, zaś członkowie funduszu przejmowanego stają się członkami funduszu przejmującego na zasadach obowiązujących w statucie funduszu przejmującego. Następuje przeniesienie aktywów do funduszu przejmującego, przeliczenie jednostek rozrachunkowych (istniejących w funduszu przejmowanym) na jednostki rozrachunkowe istniejące w funduszu przejmującym oraz migracja danych zgromadzonych w rejestrze członków funduszu przejmowanego. Ponadto zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje zmiany danych w Centralnym Rejestrze Członków OFE.

Niezależnie od czynności licencyjnych prowadzonych przez Komisję Nadzoru Finansowego, w przypadkach określonych w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, przejęcie zarządzania otwartym funduszem wymaga uprzedniego zgłoszenia zamiaru koncentracji Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Na co uwagę będzie zwracał nadzór wydając decyzję o przejęciu zarządzania nad OFE?

Analizując każdy proces konsolidacyjny organ nadzoru bierze pod uwagę w szczególności przesłanki odmowy wydania zezwolenia określone łącznie w przypadku połączenia towarzystw lub przejęcia zarządzania otwartym funduszem. W szczególności badane jest wypełnianie zobowiązań publiczno-prawnych przez towarzystwo przejmujące zarządzanie oraz jego akcjonariuszy (w okresie ostatnich 5 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku), pochodzenie środków przeznaczonych na przejęcie zarządzania funduszem, dotychczasowa działalność wnioskodawcy (w tym przypadku towarzystwa przejmującego), brak sprzeczności z interesem członków funduszy emerytalnych lub innym dobrem publicznych. Szczególne znaczenie mają przesłanki o charakterze niedookreślonym, które indywidualizują się w konkretnym postępowaniu konsolidacyjnym. Generalnie przyjmuje się, że wskazane przesłanki, określone w art. 68 ust. 8 pkt 4 i 5 ustawy o ofe, obligują organ nadzoru do przeprowadzenia wnikliwego zbadania:

-          aspektów dotychczasowego funkcjonowania wnioskodawcy, składających się na profesjonalizm jego działania, pozwalających wysnucie prognozy, iż przejęcie zarządzania daje rękojmię prowadzenia działalności funduszu w sposób należyty,

-          gwarancji prowadzenia przez towarzystwo działalności zapewniającej odpowiednie standardy jakości i poprawności polityki inwestycyjnej zapewniających maksymalną rentowność i bezpieczeństwo aktywów funduszy,

-          niesprzeczności z innym dobrem publicznym, pojmowanym m.in. jako instrument oceny wpływu przejęcia zarządzania na rynek funduszy emerytalnych.

Czy wcześniej dochodziło już do takich przejęć na rynku?

Od początku istnienia kapitałowego systemu emerytalnego (1999 r.) z liczby 21 otwartych funduszy – i zarządzających nimi powszechnych towarzystw – pozostało 14 podmiotów. Spośród 7 procesów konsolidacyjnych zakończonych wydaniem przez organ nadzoru decyzji zezwalającej, cztery z nich polegały na przejęciu zarządzania otwartym funduszem:

-          przejęcie zarządzania Otwartym Funduszem Emerytalnym EPOKA przez PEKAO PTE S.A. (2001 r.),

-          przejęcie zarządzania przez Pioneer Otwartym Funduszem Emerytalnym przez PEKAO PTE S.A. (2001 r.),

-          przejęcie zarządzania Otwartym Funduszem Emerytalnym Rodzina przez PEKAO PTE S.A. (2001 r.),

-          przejęcie zarządzania Otwartym Funduszem Emerytalnym Kredyt Banku przez PTE POLSAT S.A. (2004 r.).

Co takie przejęcie oznacza dla klientów funduszu przejmowanego (Polsat) i tego, który przejmuje (PKO BP Bankowy)?

Członkowie funduszu przejmowanego po zakończeniu jego likwidacji stają się członkami funduszu przejmującego na zasadach określonych w statucie funduszu przejmującego.

Szczegółowe kwestie związane z sytuacją członków OFE POLSAT oraz PKO BP BANKOWY OFE w przypadku przejęcia zarządzania podlegają aktualnie badaniu w toku prowadzonego postępowania.