Łatwo sprawić, aby ludzie nie przechodzili wcześniej na emeryturę – poprzez prawne podwyższenie wieku oraz zachęty finansowe. Ale trudniej spowodować, aby na rynku pracy znalazło się dla nich miejsce. Pracodawcy często wolą zatrudnić młodszych. Takie zjawisko ma już nawet swoją angielską nazwę – „ageism", co stanowi połączenie słów age (wiek) i racism (rasizm).
Mimo że w krajach rozwiniętych istnieją przepisy zakazujące dyskryminacji w miejscu pracy ze względu na wiek. Z takim nastawieniem państwa walczą różnymi sposobami. W Norwegii, Finlandii i Francji poświęcona była temu kampania informacyjno-edukacyjna, w której pracodawców przekonywano o zaletach pracowników powyżej 45. roku życia. Są też chronieni przez prawo, ale praktyka pokazuje, że to może się obrócić przeciwko nim.
Strach pracodawcy
Jeśli starszego pracownika trudno zwolnić, niechętnie się go też zatrudnia. Niewątpliwie przeszkodą dla starszych są też ich wysokie wynagrodzenia. W krajach takich jak Francja, Belgia czy Holandia istnieje wyraźny silny związek między wiekiem a pensją. Przykład Szwecji, gdzie zniesiono zasadę podwyższania pensji wraz z wiekiem w sektorze publicznym, a zastąpiono to systemem opartym na wynikach pracy, pokazuje, że wpływa to pozytywnie na rynek pracy. Pracodawcy nie chcą zatrudniać starszych, jeśli wiedzą, że będą im musieli więcej płacić. Jak zwracają uwagę eksperci OECD, zasada pensji rosnącej automatycznie wraz z wysługą lat traci swoje uzasadnienie w czasach dużej mobilności pracowników.
Niektóre kraje starają się uczynić starszych pracowników atrakcyjnymi cenowo poprzez dopłacanie do ich pensji lub obniżanie płaconych przez pracodawców składek społecznych. Dla tej strategii też jednak zaleca się ostrożność. Nie każdy starszy pracownik wymaga takiego wsparcia, przesadne wypłaty stworzą więc nieuzasadniony ciężar dla budżetu państwa. Poza tym zasada taka stygmatyzuje pewną grupę pracowników jako niezdolną do zdobycia zatrudnienia na podstawie własnych kompetencji. Negatywne skutki ma także pozorna ochrona starszych poprzez przyznawanie im zasiłków dla bezrobotnych bez względu na to, czy szukają pracy czy nie, jak dzieje się to w Belgii i Francji.
Uczyć się, uczyć – niezależnie od wieku
Jednoznacznie korzystne jest natomiast ciągłe szkolenie. – Koncepcja uczenia się przez całe życie jest priorytetem dla wspomagania zatrudnienia w tej grupie wiekowej – mówi Athina Vlachantoni, wykładowca gerontologii na Uniwersytecie Southampton, współpracująca z siecią ośrodków demograficznych Population Europe.
