PPK- jak to robią inni na świecie

Pracownicze programy emerytalne z automatycznym zapisem wprowadziły trzy kraje Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD): Nowa Zelandia, Wielka Brytania i Turcja, a Irlandia rozważa ich wprowadzenie.

Do tych programów automatycznie zapisywani są wszyscy pracownicy lub osoby nowo zatrudnione (w określonym wieku), a wystąpienie z nich wiąże się ze złożeniem odpowiedniej deklaracji.

Nowa Zelandia

Jako pierwsza na świecie zdecydowała się na wdrożenie dobrowolnego pracowniczego programu emerytalnego z automatycznym zapisem na poziomie krajowym. Program KiwiSaver zaczął działać 2 lipca 2007 r. Do programu automatycznie zapisywane są wszystkie nowo zatrudnione osoby posiadające obywatelstwo w wieku 18–65 lat. Oprócz obywateli Nowej Zelandii z automatu zapisywane są osoby uprawnione do pobytu na terytorium kraju na czas nieokreślony. Wszyscy, którzy nie są automatycznie zapisywani do KiwiSaver, również samozatrudnieni i bezrobotni, mogą dołączyć do systemu dobrowolnie.

Do programu można zapisać się u pracodawcy i bezpośrednio w instytucji zarządzającej. Pracownik może przekazywać na fundusz emerytalny 3, 4 lub 8 proc. swojego wynagrodzenia brutto. Dla pracodawcy minimalna składka wynosi 3 proc., ale może on dobrowolnie wpłacać wyższe kwoty. Osobom, które wpłaciły w ciągu roku co najmniej 1042,86 dolara nowozelandzkiego, państwo dopłaca 521,43 dolara rocznie.

Rezygnację z oszczędzania można złożyć między 13. a 55. dniem rozpoczęcia pracy. Środki z konta KiwiSaver mogą być wypłacone po osiągnięciu 65. roku życia i wykazaniu co najmniej pięcioletniego okresu składkowego. Można wypłacić jej w całości, pobrać w kilku ratach lub ustalić regularne miesięczne wypłaty. W przypadku śmierci pracownika przed 65. rokiem życia, środki zostaną włączone do masy spadkowej.

Zgromadzone oszczędności można wypłacić wcześniej w przypadku poważnej choroby pracownika, jego znaczących problemów finansowych czy stałej emigracji. Program pozwala przeznaczyć część środków na zakup lub budowę pierwszego mieszkania lub domu. Nie ma obowiązku zwrotu wypłaconych środków. Z programu nie można się wypisać, po roku można natomiast czasowo zawiesić wpłacanie składek (przerwa od trzech miesięcy do pięciu lat).

Instytucjami zarządzającymi funduszami emerytalnymi mogą zostać banki, ubezpieczyciele czy niezależni certyfikowani menedżerowie funduszy. Nie ma odgórnych ograniczeń dotyczących klasy aktywów, w które składki emerytalne mogą być inwestowane. Opłaty i składki są niezależnie ustalane przez instytucje zarządzające.

Wielka Brytania

Brytyjczycy wprowadzili pracownicze programy emerytalne z automatycznym zapisem w 2008 r., modyfikując przepisy regulujące działalność istniejących już dobrowolnych programów pracowniczych. Do systemy automatycznie zapisywane są osoby między 22. a 65. rokiem życia, które pracują na terytorium Wielkiej Brytanii i zarabiają powyżej 10 tys. funtów rocznie. Obowiązek automatycznego zapisu nie obejmuje pracowników, którzy są już członkami dobrowolnego programu pracowniczego. W przypadku nowych pracowników proces automatycznego zapisu zajmuje sześć tygodni. Dobrowolnie do systemu mogą przystąpić wszystkie osoby pracujące na terenie Wielkiej Brytanii.

Składka pracownika wynosi 5 proc., a pracodawca powinien dołożyć przynajmniej 3 proc. wynagrodzenia brutto. Pracodawca może wziąć na siebie część lub całość obowiązków składkowych pracownika. Jeżeli roczne zarobki przekraczają 45 tys. funtów, to wysokość obowiązkowej składki wynosi dokładnie tyle samo, ile dla osoby zarabiającej 45 tys. funtów. Państwo brytyjskie nie wpłaca bezpośrednio środków na konto uczestnika programu pracowniczego, pracownik może skorzystać z ulgi podatkowej. Z programu można zrezygnować w dowolnym momencie poprzez złożenie deklaracji. Ponowne automatyczne zapisywanie do programu następuje co trzy lata.

Większość funduszy samodzielnie ustala wiek, po przekroczeniu którego pracownik uzyskuje prawo do wypłacenia oszczędzonych pieniędzy. Zazwyczaj jest to 60 lub 65 lat, rzadziej 55 lat. Środki są wypłacane po osiągnięciu określonego wieku, wyjątek stanowi zły stan zdrowia oszczędzającego. Forma wypłaty środków uzależniona jest od rozwiązań przyjętych przez fundusz. Środki zgromadzone w ramach pracowniczych programów emerytalnych nie są dziedziczone, ale są przekazywane osobie wskazanej przez oszczędzającego, a w przypadku jej braku – członkom rodziny.

Zezwolenia na zarządzanie funduszami mogą otrzymać instytucje finansowe z siedzibą w Wielkiej Brytanii. Opłata za zarządzanie funduszami nie może w skali roku przekraczać 0,75 proc. wartości aktywów, a opłaty jednorazowe za wpłatę środków nie mogą przekraczać 2,5 proc. ich wartości.

Turcja

Rozwiązania tureckie oparte są na modelu brytyjskim. Turcja zdecydowała się wprowadzić program od 2017 r. Obowiązek automatycznego włączenia do systemu dotyczy obywateli Turcji lub posiadaczy niebieskiej karty, którzy nie ukończyli 45. roku życia. Wszystkie osoby, które zrezygnowały z automatycznego zapisu, co dwa lata muszą ponownie składać deklaracje opt-out, jeżeli nadal nie chcą uczestniczyć w programie pracowniczym.

Pracownik płaci min. 3 proc. zarobków brutto (z uwzględnieniem dodatków, premii i innych świadczeń). Turecki rząd może zmienić wysokość minimalnej stawki w zależności od sektora gospodarki w określonych ustawowo widełkach 1–6 proc. Może też wprowadzić składki kwotowe zamiast procentowych. Brak obowiązku płacenia składek przez pracodawców. Każdy pracownik otrzyma od rządu jednorazowy bonus w wysokości 1 tys. lir tureckich za przystąpienie do programu. Państwo co roku dopłaca do funduszu emerytalnego 25 proc. wartości przekazywanych przez pracownika składek, ale nie więcej niż wysokość minimalnego wynagrodzenia. Pracownik może wyjść z programu w dowolnej chwili. Moment wyjścia wpływa na wysokość opodatkowania zgromadzonych funduszy, a także wysokość wypłaty składek wpłacanych przez państwo. Prawo do wypłaty świadczenia otrzymuje się po osiągnięciu 56. roku życia i oszczędzaniu przez co najmniej dziesięć lat.

Pracowniczymi funduszami emerytalnymi mogą zarządzać jedynie podmioty zaakceptowane przez Ministerstwo Skarbu. Instytucje zarządzające w ramach programów pracowniczych oferują trzy rodzaje funduszy: początkowy, standardowy oraz fundusze otwarte. Instytucje te nie mogą pobierać opłat za wejście do programu i obciążać pracowników kosztami administracyjnymi. Jedyna dopuszczalna opłata związana jest z kosztami inwestycyjnymi i wynosi do 0,85 proc. wartości zgromadzonych aktywów emerytalnych w skali roku.

opinie dla „rzeczpospolitej”

Jan Morbiato, NN Investment Partners TFI

Uważam, że najbardziej przemawia do wyobraźni przykład, którym kilkakrotnie posłużył się Bartosz Marczuk, wiceprezes PFR. Pracownik, który zarabia 4 tys. zł brutto, odprowadzi do PPK 80 zł miesięcznie swojej podstawowej wpłaty. Podstawowa wpłata jego pracodawcy to 60 zł miesięcznie. Do tego dochodzi 20 zł dopłaty od państwa, bo 240 zł rocznie to 20 zł miesięcznie. Taki pracownik wpłaci więc 80 zł, ale do jego PPK trafi dwa razy tyle – 160 zł. Mówiąc kategoriami stopy zwrotu z inwestycji, to jest 100 proc. zysku. Ten pracownik co miesiąc jest o 100 proc. do przodu. Niezależnie od tego, jak długo będzie oszczędzał i jaką ostatecznie stopę zwrotu wypracuje jego fundusz zdefiniowanej daty. A pamiętajmy, że te wpłaty będą przecież inwestowane. W ciągu kilkudziesięciu lat stopa zwrotu z kapitału wpłaconego do PPK przez samego pracownika może – choć nie musi – sięgnąć 200 proc., co łatwo sprawdzić samodzielnie za pomocą „Kalkulatora PPK” dostępnego na oficjalnej stronie PPK (www.mojeppk.pl).

Pozytywny wpływ oszczędnościowych programów pracowniczych, takich jak PPK, na przyszłą emeryturę dobrze pokazuje przykład Holandii – macierzystego rynku NN Investment Partners TFI. Z prognoz opublikowanych przez Komisję Europejską w raporcie „The 2018 Ageing Report: Economic and Budgetary Projections for the EU Member States” wynika, że w 2040 r. w Polsce pierwsza emerytura będzie stanowiła tylko 30 proc. ostatniej pensji. Przy formułowaniu tych prognoz nie wzięto pod uwagę PPK – ich założenia nie były jeszcze znane. W Holandii w 2040 r. pierwsza emerytura będzie zdecydowanie wyższa, sięgnie 54 proc. ostatniej pensji. Przy czym emerytura z systemu publicznego będzie nawet niższa niż w Polsce – wyniesie 28 proc. ostatniego wynagrodzenia. 26 pkt proc. nadwyżki nad Polską bierze się stąd, że w Holandii ponad 60 proc. pracowników uczestniczy w programach pracowniczych. Wniosek? Powszechny udział w PPK może poprawić stopę zastąpienia – stosunek emerytury do ostatniej pensji – o kilkadziesiąt procent.

Przemysław Jaworski, dyrektor ds. komunikacji inwestycyjnej Skarbiec TFI

Jak zapewnić sobie godną przyszłość na emeryturze, w jaki sposób zwiększyć zasobność portfela? 
W przypadku większości Polaków odpowiedź jest tylko jedna – trzeba zgromadzić dodatkowy kapitał, oszczędzając systematycznie przez lata. Taką możliwość dają PPK. Gdy w grę wchodzą długoterminowe plany inwestycyjne, zawsze pojawia się pytanie – ile pieniędzy realnie odłożę. W przypadku PPK warto pamiętać, że wpłaty pracodawcy są zwolnione z obowiązkowych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracownika oraz o tym, że stanowią dla pracownika przychód do opodatkowania. Wpłaty pracownika potrącane są z wynagrodzenia netto (czyli po ozusowaniu i po opodatkowaniu). Natomiast tzw. wpłata powitalna i dopłaty roczne są nieopodatkowane i nieozusowane.