System gwarantowany przez państwo

Zakład Ubezpieczeń Społecznych funkcjonuje już 85 lat i zawsze wypłaca świadczenia terminowo – mówi Gertruda Uścińska, prezes ZUS.

materiał powstał we współpracy z ZUS

Co gwarantują ubezpieczenia społeczne?

Ubezpieczenia społeczne to jedno z największych osiągnięć cywilizowanego świata. Rolą tego systemu jest zabezpieczenie obywateli przed ryzykami, które na określony czas lub na stałe mogą pozbawić nas możliwości uzyskiwania dochodów. Mówimy tu o ryzyku krótkotrwałej i długotrwałej niezdolności do pracy, ryzyku starości czy śmierci. Ubezpieczenia społeczne to przejaw zbiorowej przezorności, którą organizuje państwo.

Można byłoby oczywiście zabezpieczać się wyłącznie prywatnie, ale wówczas część obywateli nie przystąpiłaby do żadnego ubezpieczenia. Poza tym ubezpieczenia byłyby dużo droższe, bo organizowane przez system komercyjny, który – inaczej niż państwo – musi osiągać zyski. Nie każde ryzyko, przed którym się zabezpieczamy, musi się ziścić i lepiej, żeby duża część z nich się nie ziściła, ale przed każdym z nich powinniśmy się zabezpieczyć.

Czy ubezpieczenia społeczne są drogie?

System zorganizowany przez państwo jest zdecydowanie tańszy dla obywatela niż systemy zorganizowane przez podmioty prywatne. Po pierwsze, system państwowy nie jest nastawiony na zysk. Po drugie, jeżeli wszyscy jesteśmy w jednym powszechnym systemie, to koszty jego prowadzenia są dużo niższe, niż gdybyśmy korzystali z kilku, kilkunastu lub kilkudziesięciu firm, które w kosztach muszą uwzględnić ryzyko działalności. Rolą państwa jest więc zorganizowanie i prowadzenie systemu powszechnego na rzecz obywateli. ZUS jako instytucja obsługująca taki system jest dziś jednym z najtańszych podmiotów sektora publicznego, mimo że obraca największymi środkami, bo mówimy tu o ponad 200 mld zł rocznie.

Polacy wiedzą, jak ważne jest objęcie ubezpieczeniami społecznymi?

Niestety wiedza Polaków o systemie zabezpieczenia społecznego nie jest duża. Większości z nas wydaje się, że nie będzie korzystać z żadnych świadczeń, więc wiedza o tym nie jest jej potrzebna. Nie jest to dobre podejście, bo system ubezpieczeń społecznych towarzyszy nam od zasiłku macierzyńskiego aż po zasiłek pogrzebowy. A po drodze mogą być np. zasiłki chorobowe, renta z tytułu niezdolności do pracy i emerytura. Warto więc znać swoje prawa i obowiązki. Dlatego ZUS bardzo poważnie podchodzi do edukacji społeczeństwa o ubezpieczeniach społecznych.

Kogo uczy ZUS?

Staramy się dotrzeć do wszystkich, od najmłodszych do najstarszych. Do uczniów szkół podstawowych kierujemy „Projekt z ZUS”, czyli lekcję, która zaznajamia najmłodszych z systemem ubezpieczeń społecznych. Natomiast w szkołach ponadpodstawowych realizujemy „Lekcje z ZUS”, czyli cztery – już bardziej szczegółowe – lekcje o ubezpieczeniach społecznych. Dzieci i młodzież bardzo chętnie biorą udział w tych projektach. Projekt „Lekcje z ZUS” wieńczy olimpiada o ubezpieczeniach społecznych dla uczniów szkół ponadpodstawowych, której laureaci otrzymują indeksy oraz punkty w rekrutacji do szkół wyższych, z którymi zawarliśmy umowy o współpracy. Ale na tym etapie nie poprzestajemy. Również na uczelniach prowadzimy wykłady z tematyki ubezpieczeniowej. Organizujemy też szkolenia dla pracodawców i pracowników, a także spotkania informacyjne dla emerytów i rencistów.

Na czym jeszcze polega współpraca z uczelniami?

Staramy się zaangażować środowisko akademickie w ramach programu „Akademia Ubezpieczeń Społecznych”. Zawarliśmy już około setki porozumień ze szkołami wyższymi w całym kraju. Prowadzimy wykłady dla studentów, udzielamy porad z zakresu ubezpieczeń społecznych, organizujemy wspólne projekty badawcze, konferencje, seminaria. Przyjmujemy także studentów na praktyki i staże w Zakładzie.

Edukacja jest bardzo ważna także w zakresie prawa do emerytury i jej wysokości.

Staramy się uzmysłowić już najmłodszym, że o wysokości ich emerytury wcale nie decyduje ZUS, lecz każdy z nich. I muszą to wiedzieć wcześniej, a nie dopiero w momencie, w którym przyjdą do naszej placówki z wnioskiem o świadczenie. Wpływ na wysokość emerytury ma już ich wybór dotyczący ścieżki edukacji. Zdobyta wiedza, umiejętności i kompetencje przekładają się wszak na wysokość przyszłego wynagrodzenia, a to z kolei na wysokość odprowadzonych przez całą karierę zawodową składek.

Czyli jak ZUS oblicza emeryturę?

Kwotę wszystkich zapisanych na koncie i subkoncie składek emerytalnych – w tym kapitał początkowy za okresy ubezpieczenia przed 1999 rokiem, jeśli takie były – dzielimy przez średnią liczbę miesięcy, jaką statystycznie przewiduje się, że spędzimy na emeryturze. To przeciętne dalsze trwanie życia, bo o nim mówimy, ogłasza corocznie prezes Głównego Urzędu Statystycznego w specjalnej tabeli. Pamiętajmy, że opłacane do systemu składki są co roku waloryzowane, tak aby nie utraciły wartości wskutek postępującej inflacji i wzrostu gospodarczego. Tegoroczna waloryzacja składek wyniosła aż 9,2 proc. Również już przyznane emerytury są corocznie waloryzowane. W tym roku waloryzacja ta wyniosła 2,86 proc. z gwarantowaną kwotą podwyżki 70 zł.

Czy młodzi ludzie, którzy wkraczają na rynek pracy, mogą mieć pewność, że w zamian za opłacanie składek otrzymają w przyszłości emeryturę?

Gwarantem wypłaty emerytur jest państwo. Jest to zapisane w naszej konstytucji. Państwo ma wiele sposobów na zapewnienie środków na sfinansowanie swoich zobowiązań. Nadmienię, że ZUS funkcjonuje już 85 lat i zawsze wypłaca świadczenia terminowo.

Czy ZUS może pomóc zaplanować wysokość przyszłej emerytury?

W lipcu 2017 r. uruchomiliśmy specjalną usługę dla klientów zainteresowanych wysokością swojej przyszłej emerytury. Mogą oni liczyć na pomoc doradców emerytalnych w każdej placówce ZUS w kraju. Doradcy wyjaśniają, od czego zależy wysokość emerytury, a także obliczają w kalkulatorze emerytalnym prognozowane świadczenie w zależności od wskazanego przez klienta planowanego momentu zakończenia aktywności zawodowej. Przyszli emeryci mogą też wyliczyć świadczenie samodzielnie, korzystając z kalkulatora emerytalnego udostępnionego na naszej Platformie Usług Elektronicznych (www.zus.pl). Przypomnę, że każdy rok pracy dłużej to świadczenie wyższe nawet o 8–10 proc.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych to nowoczesny e-urząd.

Zakład jest dziś liderem we wprowadzaniu rozwiązań z zakresu e-administracji. Mamy Platformę Usług Elektronicznych (e-ZUS), dzięki której drogą elektroniczną można załatwić większość spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, sprawdzić stan swojego konta i rozliczeń. W 2018 roku wdrożyliśmy dla przedsiębiorców projekt e-składki, czyli jeden przelew składkowy zamiast trzech albo czterech, oraz zasadę, że wpłaty pokrywają zawsze najstarszą zaległość. Od 1 grudnia 2018 r. wprowadziliśmy też elektroniczne zwolnienia lekarskie (e-ZLA). Z kolei projekt e-akta, czyli kolejna wdrożona z sukcesem reforma ZUS związana ze skróceniem okresu przechowywania akt pracowniczych oraz ich elektronizacją, weszła w życie 1 stycznia 2019 r. Kolejne wyzwania przed nami.