TFI: do kogo zgłaszać reklamacje

Sytuacja z życia wzięta – na giełdzie szaleją spadki, i inwestor decyduje się na wycofanie pieniędzy z funduszu akcji. Od momentu, w którym składa zlecenie, do chwili, w której pieniądze znajdują się na jego koncie mija jednak kilka dni. Do tego okazuje się, że TFI do realizacji zlecenia wykorzystało wycenę nie z dnia, w którym zostało ono złożone, tylko np. dnia następnego. W tym czasie wartość jednostki uczestnictwa jeszcze bardziej spadła, inwestor jest więc dodatkowo stratny. Co może zrobić klient TFI w takiej sytuacji?

Marcin Kowal:

Uczestnik funduszu inwestycyjnego, przekonany o tym, że jego prawa zostały naruszone lub że poniósł szkodę w wyniku niezgodnego z prawem działania funduszu, TFI lub podmiotu świadczącego na rzecz funduszu inne usługi (np. dystrybutora), może to zareklamować.

Komu?

W oczywistych przypadkach, samo zwrócenie się do TFI może odnieść pożądany efekt, w postaci propozycji rekompensaty ewentualnej szkody. Można się też zwrócić do dystrybutora funduszy,  u którego kupiliśmy jednostki uczestnictwa funduszu, jeśli żądanie związane jest z nieprawidłowym procedowaniem zleceń. W takich przypadkach reklamacja i tak trafi ostatecznie do TFI.

Dobrze pamiętać o tym, że znaczna cześć reklamacji nie znajduje jednak podstaw, z powodu braku znajomości przez klienta postanowień prospektów informacyjnych i statutów funduszy, które regulują precyzyjnie zasady ich funkcjonowania, w tym terminy (często kilkudniowe) realizacji zleceń nabycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa, czy zasady dziedziczenia jednostek uczestnictwa funduszu. Generalnie trzeba pamiętać, że fundusze inwestycyjne mają kilka dni na zbycie lub odkupienie jednostek uczestnictwa (realizację zlecenia). De facto jest to czynność techniczna polegająca na wpisaniu do rejestru uczestników liczby zbytych lub odkupionych przez fundusz jednostek. Prawo przewiduje na to maksymalnie 7 dni od dnia dokonania przez uczestnika wpłaty na zakup jednostek lub zgłoszenia żądania ich odkupienia. Dokładne terminy w przypadku każdego funduszu sprecyzowane są w prospektach informacyjnych.

Przypuśćmy, że rzeczywiście doszło do naruszenia zasad określonych w prospekcie – co wtedy?

Jeżeli zdaniem uczestnika wystąpiły nieprawidłowości w działaniu funduszu, i uzasadnienie odmowy reklamacji go nie satysfakcjonuje, może o tym powiadomić również depozytariusza funduszu (informacje na temat depozytariusza funduszu znajdują się prospekcie informacyjnym). Depozytariusz bowiem, zobowiązany jest do występowania w imieniu uczestników funduszu z powództwem przeciwko towarzystwu, z tytułu szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków w zakresie zarządzania funduszem lub jego reprezentacji. Ze względu na możliwość i ustawowy obowiązek depozytariusza występowania w imieniu uczestników z powództwem przeciwko towarzystwu, jego pozycja w tym zakresie jest bardzo istotna, choć ciągle niedoceniana przez uczestników. Oczywiście również depozytariusz powinien udzielić odpowiedzi skarżącemu uczestnikowi. Odpowiedź depozytariusza może być przydatna również w ocenie, czy słuszne są jego zastrzeżenia do działań TFI i związane z tym roszczenia.

Załóżmy skrajny przypadek – czujemy się tak pokrzywdzeni, że żadna argumentacja do nas nie przemawia...

Jeżeli uczestnik nadal ma wątpliwości co do oceny zdarzenia, może w takiej sytuacji zwrócić się do Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. O swoim stanowisku urząd powiadomi zarówno uczestnika funduszu jak i podmiot, którego skarga dotyczy.

Z reguły, gdy TFI otrzyma opinię Urzędu, która potwierdza w całości lub w części racje uczestnika, dochodzi do uwzględnienia roszczeń inwestora.

Pamiętajmy jednak, że opinia KNF wciąż jeszcze nie zobowiązuje TFI do uwzględnienia reklamacji inwestora. Komisja nie ma bowiem kompetencji do rozstrzygania sporów cywilnych, jakie mogą powstać pomiędzy uczestnikiem funduszu a np. TFI. Prawo takie przysługuje wyłącznie sądowi powszechnemu.

Tak więc, ostateczną instancją rozstrzygającą o roszczeniach uczestników funduszy inwestycyjnych, są sądy powszechne. W tym kontekście uczestnikom funduszy przysługują następujące możliwości dochodzenia praw na drodze cywilnej: