Zmiany w prawie o OFE zmniejszą ryzyko strat

Po ustawach, które rozwiązują kwestię tego, jak będą wypłacane świadczenia ze środków gromadzonych w funduszach emerytalnych, przyszedł czas na zmiany w działalności samych OFE. Agnieszka Chłoń-Domińczak, wiceminister pracy i polityki społecznej, zapowiedziała, że prace nad zmianami w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych będą prowadzone w przyszłym roku, tak by w 2010 r. mogły zacząć obowiązywać. O tym, co należy zmienić w działalności funduszy, dyskutowali w redakcji „Rz” podczas debaty „Co dalej z funduszami emerytalnymi?” przedstawiciele resortu pracy, nadzoru, eksperci oraz funduszy emerytalnych.

– Po dziesięciu latach funkcjonowania OFE chcielibyśmy się zastanowić nad spójnymi i kompleksowymi zmianami – mówiła Agnieszka Chłoń-Domińczak, wiceminister pracy i polityki społecznej. Jak zauważyła, dotychczas zmiany w działalności OFE były niewielkie, nie licząc nowelizacji ustawy z 2004 r. Wówczas m.in. została obniżona wysokość opłat pobieranych przez OFE oraz wprowadzono modyfikacje w funkcjonowaniu funduszu gwarancyjnego.

Z zapowiedzi wiceminister wynika, że następna nowelizacja obejmie dużo więcej elementów. Będzie dotyczyć rozszerzenia możliwości inwestowania przez fundusze emerytalne oraz dywersyfikacji ryzyka w zależności od wieku osób, które uczestniczą w tym systemie. Pod lupę resort weźmie też mechanizmy gwarancyjne, minimalną wymaganą stopę zwrotu czy opłaty pobierane przez fundusze.

Podczas debaty najwięcej czasu zabrała kwestia multifunduszy, którymi zarządzać miałyby towarzystwa emerytalne. Mają to być subfundusze emerytalne dostosowane strategią inwestycyjną do wieku oszczędzających. To zresztą nie jest nowy temat. Ustawodawca, tworząc ustawę o funduszach, zapisał, że towarzystwa emerytalne mogą zarządzać jedynym funduszem emerytalnym do końca 2004 r. Od następnego roku liczba funduszy miała wzrosnąć do dwóch – A i B. Drugi z nich (B) miał być przeznaczony dla osób, które ukończą 50 lat. Różnica między A i B miała dotyczyć zakresu możliwych inwestycji. Fundusz B miał inwestować bardziej bezpiecznie, tak by chronić zgromadzony przez oszczędzającego kapitał. Wprowadzenie funduszu drugiego rodzaju wymagało szczegółowych zapisów w prawie, które nie pojawiły się przed 2005 r. i w sierpniu tego właśnie roku uchylono te ogólne, które w ustawie już były. W uzasadnieniu nowelizacji ustawy napisano wówczas, że fundusz B zostanie ponownie wprowadzony po uregulowaniu wypłat środków pochodzących z II filara. Projekty dotyczące tej ostatniej kwestii są w parlamencie, przyszedł zatem czas na kolejny krok. Zwłaszcza że obecna zła sytuacja na giełdzie pokazuje wyraźnie, iż bezpiecznie inwestujące fundusze mogłyby ochronić kapitał zgromadzony na starość, zwłaszcza przez najstarszych klientów funduszy emerytalnych. – Sprawa wielufunduszowości jest niezmiernie istotna. Po pierwsze, jeśli chodzi o zabezpieczanie przed spadkiem wartości aktywów zgromadzonych na kontach osób starszych tuż przed przejściem na emeryturę. Po drugie, warto zadbać także o ludzi młodych, ponieważ ten sam sposób inwestowania aktywów dla ludzi w różnym wieku jest niekorzystny. Problem polega tylko na tym, jak osiągnąć ten cel dosyć niskimi kosztami i niewielkim wysiłkiem – przekonywała w trakcie debaty Ewa Lewicka, prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych (IGTE).

Pomysłów na rozwiązanie tej kwestii jest wiele. Komisja Nadzoru Finansowego już jakiś czas temu zaproponowała wprowadzenie czterech subfunduszy, które strukturą portfela dopasowane byłyby do wieku oszczędzających. Podobny pomysł – czyli cztery fundusze – ma też największy na rynku funduszu emerytalny Commercial Union.

– W naszej ocenie cztery subfundusze są rozwiązaniem dobrym. Istotą wielofunduszowości jest to, iż młodzi klienci będą mieć profil inwestycji dużo bardziej zdywersyfikowany, o dużo większym udziale inwestycji ryzykownych i równocześnie o wyższej stopie zwrotu – opowiadał Michał Szymański, wiceprezes CU PTE.

Jak podkreślał z kolei Krzysztof Lutostański, prezes Bankowy PTE, należałoby raczej mówić o dopasowaniu struktury i poziomu ryzyka do wieku członków, a nie o multifunduszach.

Po dziesięciu latach funkcjonowania otwartych funduszy emerytalnych warto zwiększyć ich możliwości inwestycyjne

– Tak formułując to zadanie, otwieramy najszerszą paletę możliwości. Jak zawęzimy je tylko do wielofunduszowości to, już właściwie dokonujemy wyboru – przekonywał Krzysztof Lutostański, który ma inny pomysł na rozwiązanie tej kwestii.

– Być może wyjściem jest podzielenie aktywów na dwie klasy: ryzykowne i nieryzykowne. I wtedy mieszanie jednostek tych dwóch rodzajów aktywów na rachunku klienta. Przy czym narzędziem tego miksowana powinna być wpływająca składka. Wówczas mówimy sobie: w określonym wieku klient nie może mieć na rachunku więcej niż tyle i tyle procent aktywów ryzykownych – mówił Lutostański.

Agnieszka Chłoń-Domińczak przyznała, że resort rozważał wprowadzenie od trzech do pięciu funduszy, ale nie zamyka się na żadne propozycje.

– Ważne jest to, żeby decyzja o tym, ile będzie funduszy, była konsensusem zawartym przy udziale instytucji działających na tym rynku i nadzoru – dodała.

Lesław Gajek, wiceprzewodniczący KNF, przyznał, że obecny czas przecen na giełdzie pokazał, że warto było wprowadzić subfundusze czy fundusze kilka lat temu.

– Przechodzenie między subfunduszami powinno być rozłożone w czasie na kilka lat, tak żeby można było uchwycić dołki i górki na giełdzie w trakcie tego przechodzenia. Tak by wycena aktywów była stabilna, a przechodzenie do innego subfunduszu nie było obciążone chwilową sytuacją na rynku finansowym – mówił Lesław Gajek.

I przestrzegał równocześnie, że przejście oszczędzających w obecnym czasie do bezpiecznie inwestujących subfunduszy, np. obligacyjne, mogłoby utrwalić niską wycenę ich aktywów wynikającą z aktualnej przeceny.

W kontekście tworzenia funduszy czy subfunduszy pojawił się też inny temat – czy przechodzenie z jednego do drugiego powinno być dobrowolne czy obowiązkowe.

Według Ewy Lewickiej, szefowej IGTE, bezpieczne, prostsze i mniej kosztowne wydaje się rozwiązanie, gdy klient OFE jest automatycznie przesuwany wraz z wiekiem do kolejnego coraz bardziej bezpiecznego funduszu. Równocześnie ma jednak możliwość zachowania się inaczej.

– A to oznacza, że ktoś, kto podejmuje ryzykowną decyzję, albo nie dostaje gwarancji minimalnej emerytury, albo też takie rozwiązanie powinno obejmować tylko te osoby, które mają odpowiednio dużo zgromadzonych środków na koncie – dodała Ewa Lewicka.

Jak uważa Krzysztof Lutostański, po dokonaniu wyboru tego, jak zostanie dostosowany poziom ryzyka do wieku członków, należy dopiero przystąpić do dyskusji o innych kwestiach.

– Wtedy będziemy mogli sensownie rozmawiać o minimalnej wymaganej stopie zwrotu, opłatach czy akwizycji – mówił prezes Bankowy PTE. Wszyscy obecni na debacie byli co do tego zgodni, ale nie oznacza to, że nie pojawiły się różne opinie na ten temat szczegółów.

Ewa Lewicka mówiła, że trzeba się zastanowić nad tym, czy różnicować opłaty, gdy będzie istnieć kilka funduszy dostosowanych do wieku oszczędzających. – W Chile nie stosuje się zróżnicowania opłat. Po to, by klienci nie kierowali się ceną – mówiła Ewa Lewicka.

Michał Szymański był z kolei zdania, żeby opłaty jednak różnicować. – Kilka funduszy oznacza, że będą one mieć zróżnicowaną strategię inwestycyjną. Fundusz bezpieczny w naturalny sposób powinien być obciążany mniejszymi opłatami, fundusz bardziej ryzykowny wyższymi przynajmniej za zarządzanie aktywami. Ten drugi fundusz ma bardziej zdywersyfikowany portfel, w którym są skomplikowane klasy aktywów – mówił wiceprezes CU PTE.

Jego zdaniem można zaś ograniczyć ryzyko związane z działalnością akwizytorów, którzy będą zachęcać do przechodzenia klientów z funduszu o niższych opłatach do takiego o wyższych.

Tematem, który wzbudził wiele kontrowersji, były także zmiany w sposobie akwizycji. Środowisko nie zgadza się bowiem z rekomendacją KNF.