Sprawdzamy co na temat dziedziczenia długów po rodzicach mówią przepisy Kodeksu Cywilnego i co zrobić, żeby wierzytelność nie przeszła z rodziców na dzieci.
Warto sprawdzić: Dziedziczenie kredytu po rodzicach. Banki pomogą dziecku?
Dziedziczenie długów po rodzicach w świetle prawa
W Polsce mamy dwa tryby dziedziczenia: testamentowe oraz ustawowe. W pierwszym przypadku osoba, która ma pełną zdolność prawną tworzy testament rozporządzając swoim majątkiem. Druga sytuacja dotyczy braku testamentu lub jego nieważności, a wtedy należy postępować według przepisów dziedziczenia ustawowego.
Wiadomość o otrzymanym spadku może być dla nas sporym zaskoczeniem i dodatkowo niemiłą niespodzianką, jeżeli okaże się, że dziedziczymy nie tylko majątek, ale również długi. Gdy spadnie na nas obowiązek spłaty niechcianych zobowiązań, mamy sześć miesięcy od momentu poinformowania nas o byciu spadkobiercą na podjęcie decyzji o tym, co zrobić z zapisem, a także z towarzyszącym mu długiem.
Opcji mamy kilka. Po pierwsze, mając obawy związane ze spłacaniem nie swoich długów, możemy zdecydować się na odrzucenie spadku. Zostajemy wtedy wyłączeni z dziedziczenia, a prawo do spadku (i konieczność spłaty ewentualnego zadłużenia) nabywają kolejne osoby według linii dziedziczenia ustalonej przez Kodeks Cywilny. Może on także trafić w ręce nieletniej osoby jeśli zmarłym był rodzic lub inny krewny, a prawo w danym przypadku wyznacza dziecko na spadkobiercę. Jeżeli jednak jesteśmy zainteresowani spadkiem, musimy się również liczyć z odziedziczonym długiem.
W sytuacji, gdy wysokość wierzytelności przekracza wartość odziedziczonego majątku, będziemy musieli pokryć go z własnej kieszeni. Aby tego uniknąć, możemy wybrać inną opcję, którą jest dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. W takim przypadku odpowiadamy za długi zmarłego tylko do wysokości odziedziczonego majątku – to z niego będą pokrywane roszczenia wierzycieli. Trzeba pamiętać, że zasada ograniczonej odpowiedzialności za zadłużenie nie obejmuje nieruchomości obciążonej hipoteką. W takiej sytuacji wierzyciel może dochodzić spłaty całego długu zabezpieczonego hipoteką.
Według prawa spadek z dobrodziejstwem inwentarza przyjmiemy na siebie automatycznie, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy po otrzymaniu informacji, że jesteśmy spadkobiercami, nie podejmiemy decyzji, czy przyjmujemy zapis, czy też nie.
Dziedziczenie długów przez dzieci, czyli przejęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez małoletniego
Te same prawa związane z dziedziczeniem obowiązują również dziecko, czyli małoletniego spadkobiercę. Kwestię przejmowania długów spadkowych uregulowała szczegółowo nowelizacja, która weszła w życie w październiku 2015 roku i chroni ona małoletnich spadkobierców przed spłacaniem nie swoich zobowiązań.
Gdy osobą dziedziczącą zostaje dziecko, ale nie ma ono zdolności prawnej to decyzję dotyczą spadku, (a tym przypadku także długu) w jego imieniu podejmuje rodzic bądź opiekun prawny. Nawet jeżeli w ciągu pół roku nie podejmą oni decyzji o odrzuceniu zadłużonego zapisu, to w takiej sytuacji prawo i tak chroni dziecko-spadkobiercę. Wtedy mówimy o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez małoletniego. To oznacza, że jeśli długi przewyższą wartość majątku, dziecko nie będzie musiało spłacać pozostałego zobowiązania.
Warto sprawdzić: Pożyczka od rodziny. Jak spisać umowę i uniknąć podatku
Jak to wygląda w praktyce? Warto rozważyć następujący przykład: jedyne dziecko dziedziczy spadek po zmarłym ojcu, który zostawił następujący majątek: – 10 tys. zł w gotówce i 7 tys. zł na rachunku bankowym. Niestety okazuje się, że zmarły zaciągnął przed śmiercią kredyt w wysokości 80 tys. zł., z którego zdążył spłacić zaledwie 15 tys. W takiej sytuacji potomek odpowiada za zadłużenie ojca tylko do kwoty 17 tys. zł, czyli do równowartości odziedziczonego majątku. Co ważne, przepisy te dotyczą również osób, które w chwili otrzymania informacji o byciu spadkobiercą nie ukończyły 18 lat, nawet jeśli w ciągu sześciomiesięcznego terminu na podjęcie decyzji staną się osobą pełnoletnią.
Jak w imieniu dziecka odrzucić spadek?
Wiele osób decyduje się na przyjęcie zadłużonego spadku, jeżeli jego wartość jest znacząca. Wtedy mimo konieczności spłaty wierzycieli spadkobierca może skorzystać na tej sytuacji. Warto jednak zastanowić się nad takim rozwiązaniem czy posiadamy pełną informację o wysokości pozostawionego długu. Przyjmując zapis, w którym wartość niespłaconych zobowiązań zdecydowanie przewyższa sumę majątku przysporzy nam problemów finansowych. Wiele osób zastanawia się, co zrobić, żeby długi rodziców nie przeszły na dzieci. Rozwiązaniem może być odrzucenie spadku z ciążącym na nim długiem przez opiekunów małoletnich spadkobierców. Jak tego dokonać?
Rodzic lub prawny opiekun musi złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem lub notariuszem. W tym pierwszym przypadku chodzi o założenie oświadczenia w sądzie rejonowym (wydział cywilny). Jeśli zależy nam na czasie, możemy zdecydować się na odrzucenie spadku u notariusza, ponieważ wtedy zazwyczaj proces ten przebiega znacznie szybciej. Termin na złożenie takiego dokumentu to sześć miesięcy, licząc od momentu otrzymania informacji o spadku. W zaistniałej sytuacji warto pamiętać, że zanim złożymy takie oświadczenie, trzeba najpierw uzyskać zgodę Sądu Opiekuńczego, ponieważ jest to czynność przekraczająca tzw. zwykły zarząd majątkiem małoletniego dziecka. Odrzucenie spadku bez zgody sądu jest nieważne. Warto wiedzieć, że złożenie wniosku do takiego sądu zawiesza bieg wyznaczonego sześciomiesięcznego okresu czasu na składanie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jeśli więc postępowanie się przedłuży nie należy obawiać się upływu wskazanego terminu, co skutkowałoby przyjęciem przez małoletniego spadkobiercy zadłużonego spadku wraz z dobrodziejstwem inwentarza. Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia Sądu Opiekuńczego o udzieleniu zgody na odrzucenie spadku, decyzję o podjęciu takiego kroku w imieniu dziecka należy złożyć przed notariuszem lub przed sądem.
Warto sprawdzić: Testament to mało. Zadbajmy o pieniądze na wypadek śmierci
Trzeba mieć świadomość, że nie w każdej sytuacji SO przychyli się do prośby wnioskodawcy. Gdy sąd uzna, że lepszym rozwiązaniem będzie przyjęcie spadku przez małoletniego biorąc pod uwagę interes dziecka, może nie wyrazić zgody na złożenie przez rodzica lub opiekuna dalszego oświadczenia o jego odrzuceniu. Zaistniała okoliczność ma miejsce, gdy spadkodawca pozostawił po sobie długi, ale dziedziczony majątek będzie mieć wysoką wartość nawet już po spłacie zaległych zobowiązań. W takim przypadku dziecko odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Według polskiego prawa w procesie dziedziczenia uczestniczą również dzieci nienarodzone, ale już poczęte w chwili śmierci spadkodawcy. Jednak dzięki „automatycznemu” zastosowaniu reguły dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza ich interesy są chronione i nie mamy do czynienia z sytuacją, iż dzieci przychodziłyby na świat z długiem spadkowym.
