Wadliwy zapis nie obowiązuje klienta

Jeśli mamy wątpliwości dotyczące zapisu w ogólnych warunkach ubezpieczenia (OWU) dołączonych do polisy, możemy sprawdzić w rejestrze prowadzonym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), czy dany zapis tam nie trafił. Rejestr obejmuje klauzule abuzywne (niedozwolone), których nie wolno stosować w umowach z konsumentami.

Konsumentem – w relacjach z towarzystwem ubezpieczeniowym – jest osoba kupująca ubezpieczenie w celach niezwiązanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową. Nie będzie nim więc przedsiębiorca, ale też osoba występująca o odszkodowanie z komunikacyjnej polisy OC (bo polisę tę kupił sprawca). Oni nie mogą powoływać się na to, że kwestionowany zapis znajduje się wśród klauzul abuzywnych.

Co może zrobić konsument

Zapis umowy z konsumentem zostaje uznany za niedozwolony, jeżeli narusza dobre obyczaje oraz interesy klienta, a także gdy nie został uzgodniony między stronami. Zapis abuzywny nie jest wiążący dla konsumenta.

Konsument w sporze z ubezpieczycielem może uruchomić tzw. sądową kontrolę abstrakcyjną lub incydentalną.

Kontrola abstrakcyjna polega na tym, że konsument kieruje do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniosek (na podstawie przepisów postępowania cywilnego) o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Sąd, uznając zakwestionowany zapis za abuzywny, zakazuje jego stosowania. Na wyrok ten mogą się powoływać również inne osoby, czyli np. klienci innych towarzystw. Po wpisaniu postanowienia sądu do rejestru klauzul abuzywnych stosowanie danej klauzuli przez tego samego lub innego przedsiębiorcę jest zakazane jako naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Można również skorzystać z kontroli incydentalnej. Wtedy kierujemy sprawę do sądu cywilnego o zapłatę świadczenia. Swoje żądanie opieramy na twierdzeniu, że odmowa wypłaty określonego świadczenia lub ograniczenie jego wysokości na podstawie zapisu wzorca umowy jest niedozwolone w rozumieniu art. 3851 § 1 kodeksu cywilnego. Sąd w indywidualnym procesie bada sprawę i rozstrzyga, czy postanowienie jest abuzywne.

Po pomoc można się też zgłosić do rzecznika finansowego. Może on rozpatrzyć skargę na towarzystwo ubezpieczeniowe, ale ma też prawo wytoczyć powództwo przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK).

Zmiany od połowy kwietnia

Jeśli więc mamy zastrzeżenia do zapisu umowy bądź OWU, możemy poinformować o naszych wątpliwościach rzecznika finansowego, zamiast samodzielnie występować do sądu. Rzecznik oceni, czy zapis w umowie wyczerpuje przesłanki klauzuli niedozwolonej i albo wystąpi do ubezpieczyciela z żądaniem usunięcia zapisu, albo skieruje sprawę do SOKiK. Takie uprawnienia rzecznik ma tylko do 16 kwietnia 2016 r.

Od 17 kwietnia zmieni się model kontroli wzorców umów. W miejsce sądowej kontroli, dokonywanej przez SOKiK, zostanie wprowadzona kontrola administracyjna prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Natomiast SOKiK będzie tylko rozpatrywał odwołania od decyzji prezesa.

W razie stwierdzenia, że firma stosuje postanowienie niedozwolone, prezes UOKiK wyda decyzję zakazującą umieszczania go w umowach czy w OWU. Będzie mógł też nałożyć karę pieniężną na ubezpieczyciela.

Po wejściu w życie nowych przepisów rzecznik finansowy nie będzie mógł wytaczać powództw, ale w zamian będzie mógł składać formalne zawiadomienia do UOKiK o podejrzeniu stosowania klauzul abuzywnych.

Dodatkowe informacje na stronach: ubea.pl, uokik.gov.pl (rejestr klauzul niedozwolonych)

Przykłady niedozwolonych klauzul w umowach ubezpieczeniowych

1. Klauzula nr 1243: Zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia nastąpi po potrąceniu kosztów manipulacyjnych w wysokości 20 proc. zwracanej składki.

2. Klauzula nr 1244: Jeżeli została udzielona zniżka składki z tytułu zastosowania zabezpieczeń antywłamaniowych, a zabezpieczenie to w momencie powstania szkody (…) nie zadziałało (…), ubezpieczyciel może zmniejszyć odszkodowanie o procent udzielonej zniżki.

3. Klauzula nr 1305: W przypadku odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia nastąpi zwrot części składki z potrąceniem kosztów manipulacyjnych wynoszących 10 proc. wysokości zwracanej składki, nie więcej niż 200 złotych.

4. Klauzula nr 1308: Umowa ubezpieczenia może być rozwiązana w drodze pisemnego miesięcznego wypowiedzenia przez każdą ze stron umowy w przypadku wypłaty odszkodowania lub doręczenia przez Wartę odmowy wypłaty odszkodowania.

5. Klauzula nr 1316: W przypadku, gdy ubezpieczający dowiedział się o osobie sprawcy rabunku lub miejscu znajdowania się utraconych przedmiotów codziennego użytku, jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie policję oraz Wartę i dążyć do ich odzyskania.

6. Klauzula nr 1423: W przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia wskazanego w polisie składka za niewykorzystany okres ubezpieczenia podlega zwrotowi tylko wtedy, gdy w okresie ubezpieczenia nie nastąpiło zdarzenie, w związku z którym Uniqa TU S.A. wypłaciło bądź wypłaci odszkodowanie lub świadczenie.

7. Klauzula nr 1711: Zawiadomienia, oświadczenia i wnioski ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uposażonego związane z umową winny być doręczone na piśmie za potwierdzeniem odbioru w biurze głównym towarzystwa lub listem poleconym na jego adres. Pismo towarzystwa dostarczone pod ostatni wskazany adres ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uposażonego uznaje się za prawidłowo doręczone.

8. Klauzula nr 2007: Ubezpieczenie nie obejmuje także szkód powstałych w wyniku kradzieży pojazdu lub jego części albo użycia pojazdu bez zgody właściciela, jeżeli: a) w chwili dokonania kradzieży pojazd nie był należycie zabezpieczony (…) d) poszkodowany nie przedłożył ubezpieczycielowi oryginału dowodu rejestracyjnego i innych oryginałów dokumentów pojazdu, na podstawie których pojazd był dopuszczony do ruchu w dniu szkody oraz kompletu kluczy służących do otwarcia i uruchomienia pojazdu w liczbie podanej we wniosku ubezpieczeniowym wraz z kompletem urządzeń uruchamiających urządzenia zabezpieczające przed kradzieżą (piloty immobilizery, karty magnetyczne itp), chyba że pojazd został utracony w wyniku rozboju.

9. Klauzula nr 3298: Axa zastrzega sobie w każdym czasie prawo do zmiany zakresu usług określonych w regulaminie oraz możliwość zaprzestania ich świadczenia.

Porady prawne

– Konsumenci w kontaktach z firmami są chronieni przez prawo. Mogą korzystać z bezpłatnych porad prawnych.

– W zakresie umów ubezpieczeniowych (ale nie tylko takich) porad udzielają powiatowi i miejscy rzecznicy konsumentów. Można się do nich zwrócić listownie, pocztą elektroniczną, telefonicznie lub osobiście.

– W skrajnych przypadkach, gdy spór między konsumentem a towarzystwem ubezpieczeniowym toczy się w sądzie, rzecznicy mogą przystąpić do sprawy, broniąc interesów konsumenta. Mogą również interweniować u ubezpieczyciela.

– Zdarza się także, że rzecznicy występują do sądów z pozwami przeciwko przedsiębiorcom o uznanie postanowień we wzorcach umownych za klauzule niedozwolone.

Opinia

Paweł Wawszczak | Biuro Rzecznika Finansowego

Z analiz rzecznika finansowego wynika, że ogólne warunki ubezpieczenia (OWU) nie są wolne od wad. Zdarza się stosowanie postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c., zarówno w przypadku ubezpieczeń majątkowych, jak i osobowych. Stosowanie klauzul abuzywnych wielokrotnie stwierdzał rzecznik ubezpieczonych (poprzednik prawny rzecznika finansowego). Jednak skargi konsumentów dotyczące takich spraw, kierowane wcześniej do rzecznika ubezpieczonych, a obecnie do rzecznika finansowego, nie dominują.