Zmiany w OFE - wciąż brak szczegółów

Rząd chce wprowadzić fundamentalną zmianę systemu emerytalnego. Jednak z tego, co dotychczas zostało przedstawione opinii publicznej, wyłania się obraz niespójnej wizji i chaosu. Każde rozwiązanie rodzi szereg pytań. Rynek kapitałowy zastanawia się, jak ma wyglądać struktura i funkcjonowanie OFE po wprowadzeniu zmian.

Życie po zmianach

Według rządowego planu część obligacyjna Otwartych Funduszy Emerytalnych zostanie przeniesiona do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i umorzona. Do ZUS trafią skarbowe papiery wartościowe, obligacje gwarantowane przez SP oraz inne aktywa nieakcyjne w łącznej kwocie stanowiącej 51,5 proc. aktywów każdego OFE. Poziom 51,5 proc. wynika z udziału papierów skarbowych i obligacji gwarantowanych przez Skarb Państwa w aktywach OFE na koniec 2012 rok.

I tu pojawia się pierwszy problem. Struktura portfela każdego OFE jest nieco inna. Niektóre zainwestowały w obligacje więcej niż ustalony przez rząd poziom, a inne mniej. Jak wynika z danych KNF, na koniec lipca tego roku z 13 funduszy 4 mają mniej obligacji i innych papierów gwarantowanych przez Skarb niż 51,5 proc. aktywów. Jeśli więc rządowe plany się urzeczywistnią, aby wyrównać różnicę, fundusze będą musiały „dosypać" do ZUS innych aktywów.

Ponieważ Ministerstwo Finansów zapewniło, że nie będzie sięgać po część akcyjną, pojawia się pytanie, które aktywa ruszą OFE.

– Nie ma żadnych wytycznych co do inwestycji po reformie. Musimy poczekać na instrukcje. Jeśli założymy, że akcji nie można oddać, to tak naprawdę, aby uzupełnić to, co brakuje do poziomu 51,5 proc., trzeba ruszyć depozyty i obligacje korporacyjne. W przypadku niektórych OFE są jeszcze fundusze nieruchomości, ale to jakaś znikoma część aktywów – tłumaczy Grzegorz Jałtuszyk, dyrektor Departamentu Zarządzania Aktywami w PTE Warta.

Nie wiadomo też, co będzie w przyszłości benchmarkiem, czyli punktem odniesienia do oceny stóp zwrotu funduszy. Obecnie jest to średnia wyników wszystkich OFE – rozwiązanie niefortunne, które zmusza tak naprawdę zarządzających do zachowań stadnych.

Większe ryzyko

Rynki zastanawiają się też, jak OFE będą mogły zastąpić znikające z ich portfeli bezpieczne papiery dłużne. Rząd zapowiedział, że fundusze emerytalne będą miały zakaz nabywania obligacji skarbowych. Tak okrojone OFE stają się de facto agresywnymi funduszami akcyjnymi bardzo podatnymi na ryzyko, co wydaje się całkowicie sprzeczne z ideą funduszu emerytalnego.

– Zakaz inwestowania w obligacje skarbowe zmusza fundusze do podejmowania wyższego ryzyka inwestycyjnego. Lokowanie w depozyty bankowe to konieczność ponoszenia większego ryzyka. Nie znamy też odpowiedzi na pytanie, czy będziemy mogli inwestować w obligacje innych rządów. To kolejna niewiadoma – mówi Marcin Żółtek, szef inwestycji Aviva PTE.

– Obligacje korporacyjne nie zastąpią rządowych papierów dłużnych. Wystarczy prześledzić historię funduszy inwestujących w takie papiery, żeby zobaczyć, że jest to instrument dużo bardziej ryzykowny. Poza tym polski rynek obligacji korporacyjnych jest zupełnie nieprzygotowany na takie ruchy – dodaje Marcin Żółtek.

Kto w OFE, kto w ZUS?

Przyszła składka do OFE ma być dobrowolna. Każdy będzie miał trzy miesiące na to, aby złożyć deklarację, czy chce przekazywać ją funduszowi. Jeśli tego nie zrobi, składka trafi do ZUS. Nie wiadomo, ile osób zdecyduje się na pozostanie w OFE i jak rozwiązać przyjmowanie deklaracji.

– Rząd zakłada, że będzie to 50 proc. obecnych członków OFE, których jest około 16 mln. A więc według tych założeń do ZUS w ciągu 63 dni roboczych musiałoby zgłosić się 8 mln ludzi, czyli 127 tys. osób dziennie. Niezbędne wydaje się więc przedłużenie okresu składania deklaracji, wprowadzenie możliwości przesłania ich pocztą i poprzez Plaformę Usług Elektronicznych ZUS – mówi Marcin Żółtek.