Zawsze dostajemy jedno świadczenie

Wiele osób, które pracowały w różnych krajach, zastanawia się jak starać się o emeryturę i czy praca za granicą liczy się do ich emerytalnego stażu. Inni chcą wiedzieć, czy praca za granicą nie spowoduje utraty prawa do polskiej emerytury. Instytucją, w jakiej mogą uzyskać informacje jest właśnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W każdym oddziale można dowiedzieć się czy Polska ma podpisane umowy dwustronne z określonymi krajami i jakiego zakresu współpracy one dotyczą. Znajdziemy też informacje na temat sytuacji w Unii Europejskiej.

Jeśli zaś kraj, w którym  pracowaliśmy lub prowadziliśmy działalność gospodarczą należy do Unii Europejskiej, to podlegamy wspólnotowym przepisom koordynacyjnym. Przepisy o wspólnotowej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego obowiązują w państwach członkowskich UE, krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandii, Lichtensteinie, Norwegii) oraz w Szwajcarii.

Praca w każdym z państw objętych koordynacją liczy się do stażu potrzebnego do uzyskania emerytury lub renty, a praca w Polsce do takiego stażu w  każdym z tych państw. Oznacz to, że jeśli za krótko pracowałeś w Polsce, by dostać emeryturę lub rentę, ZUS doliczy ci okres ubezpieczenia za granicą w państwach objętych koordynacją. Jeśli za krótko pracowałeś za granicą, odpowiednik ZUS w tych państwach doliczy ci okres ubezpieczenia w Polsce.

Jeśli ktoś pracował przez 8 lat w jednym państwie, w którym prawo do emerytury przysługuje po 25 lat ubezpieczenia, a potem w innym kraju pracował 17 lat . Ale tam by dostać emeryturę trzeba udowodnić 20 latach ubezpieczenia, to  dzięki zasadom koordynacji ma prawo do emerytury w jednym i w drugim państwie. Bez zasad wspólnotowych, wyłącznie na podstawie  ustawodawstwa jednego  i drugiego państwa  nie uzyskałby prawa do emerytury w żadnym z nich, gdyż w żadnym z tych nich nie spełniłby warunku posiadania odpowiedniego okresu ubezpieczenia. A tak dzięki zasadzie sumowania lat pracy ( i ubezpieczenia) ma 25 letni staż i może ubiegać się o częściowe (proporcjonalne do czasu pracy),  świadczenie.

To ważne, że zawsze dostajemy jedno świadczenie. Jeśli pracujemy w kilku krajach Unii nie dostaniemy trzech pełnych emerytur. Nasza będzie jedna, ale „składana" – każde z tych państw uwzględni okres ubezpieczenia na jego terytorium i proporcjonalnie do niego wyliczy część emerytury. Istnieje też inna możliwość jeśli spełnimy wymagane w jednym państwie warunki bez sumowania okresów – wyliczy się nam pełną emeryturę. W Polsce instytucją, jak odpowiada za przyjmowanie dokumentów, pośredniczenie w uzyskiwaniu świadczenia i wypłacaniu go właśnie jest ZUS.

Warto pamiętać, iż o prawo do emerytury, renty inwalidzkiej czy rodzinnej w krajach członkowskich można się po rocznym ubezpieczeniu ubiegać wtedy, jeśli w którymś z nich byłeś ubezpieczony co najmniej rok.

We Wspólnocie obowiązuje zasada, że emerytura i renta inwalidzka jest przyznawana i wyliczana według przepisów kraju, w którym pracowaliśmy. Jeśli zaś staramy się o rentę z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej to ważne są dla nas przepisy państwa gdzie zdarzył się wypadek, lub zachorowaliśmy.

Ministerstwo pracy i ZUS wydały poradniki o tym na czym polega koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w UE oraz jakie możemy otrzymać świadczenia.

Znajdują się one na stronach www:mpips.gov.pl oraz www.zus.pl

Przykład

Jeśli poza Polską pracowałeś lub pracujesz w innych krajach Unii, twoja emerytura może przypominać składankę, złożoną z kilku elementów. ZUS zsumuje te okresy, które wypracowałeś za granicą – nawet jeżeli pracowałeś za granicą za krótko, by mieć prawo do emerytury „zagranicznej" – i doda do lat przepracowanych w Polsce.

Hieronim Nowak pracował: 8 lat w Polsce, 8 lat w Norwegii, 6 lat w Szwecji i 3 lata w Danii. Ogólny staż ubezpieczeniowy to 25 lat (8+8+6+3). Mężczyzna ma więc prawo ubiegać się o emeryturę za każdy przepracowany w danym państwie okres, natomiast instytucja ubezpieczeniowa każdego z wymienionych państw ustali na podstawie własnego ustawodawstwa teoretyczną kwotę emerytury za zsumowane okresy ubezpieczenia, a następnie przyzna emeryturę częściową- proporcjonalną do faktycznego okresu ubezpieczenia, przebytego na terytorium danego państwa, tj. Polska 8/25, Norwegia 8/25, Szwecja 6/25 i Dania 3/25.

Sumuje się czas opłacania składek, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek oraz okresy równorzędne (w Polsce np. urlop macierzyński czy wojsko), jeśli są uznane przez ustawodawstwo państwa, w którym pracowałeś.

Okresy zamieszkania, jeśli w jakimś państwie uprawniają do świadczeń (odpowiedni okres zamieszkania obowiązuje np. w Islandii, Holandii, Norwegii, Danii i Szwecji). Staż pracy lub zamieszkanie w innych państwach członkowskich uwzględnia się tylko wtedy, gdy nie pokrywają się z polskimi okresami ubezpieczenia.

Cztery zasady wspólnotowej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:

1) równego traktowania

– zasada ta zabezpiecza osoby przemieszczające się przed jakąkolwiek dyskryminacją bezpośrednią lub pośrednią przy stosowaniu przepisów z zakresu zabezpieczenia społecznego,

2) jedności stosowanego ustawodawstwa –

zasada ta zabezpiecza przed sytuacją, w której osoba wykonująca pracę w jednym lub kilku państwach nie jest objęta zabezpieczeniem społecznym w żadnym z nich, lub jest nim objęta w kilku państwach jednocześnie,

3) zachowania praw nabytych oraz w trakcie nabywania