Lawina krytyki OFE

Przegląd prawa został zapisany w ustawie dwa lata temu, gdy rząd obniżył składkę przekazywaną do funduszy emerytalnych. Jak zapowiedział w piątek Ludwik Kotecki, główny ekonomista resortu finansów, obejmie on kilka obszarów z działalności funduszy. Rząd zajmie się opłatami pobieranymi przez OFE, kwestiami benchmarku (punkt odniesienie dla inwestycji) i większego dostosowania kapitałów towarzystw emerytalnych do aktywów funduszy emerytalnych, którymi zarządzają. Jak dodał będzie rozważana także kwestia subfunduszy bezpiecznych.

- Chodzi o to by na ileś lat przez osiągnięciem wieku emerytalnego pieniądze były inwestowane tylko w bezpieczne instrumenty  - mówił Ludwik Kotecki. I jak dodawał rząd zajmie się także wypłatą świadczeń z pieniędzy zgromadzonych w OFE.

W piątek ekonomiści, eksperci i przedstawiciel rządu dyskutowali nad tym „Co dalej z OFE" w SGH.  Wniosek z większości wypowiedzi był jeden: OFE należy zlikwidować.

- System emerytalny funkcjonuje źle i zarządzany jest w sposób nieumiejętny. Wprowadzenie OFE nigdy nie było ratunkiem dla tego systemu – mówił Robert Gwiazdowski z Centrum im. Adama Smitha. – System emerytalny się zawala i OFE nie pomogą – dodał.

Jak argumentował 70 proc. pieniędzy OFE wydają na zakup obligacji skarbowych, resort finansów uzyskane z ich sprzedaży pieniądze przekazuje do ZUS, a ta ostatnia instytucja wypłaca za to bieżące emerytury.

- Taki system jest nie do utrzymania. Nie jestem zwolennikiem administracyjnego likwidowania OFE. Jeśli już są, to niech ludzie dokonają wyboru czy chcą w nich pozostać. Jeśli tak, to państwo nie zagwarantuje im minimalnej emerytury – mówił Gwiazdowski.

Według Ludwika Koteckiego piątkowa debata na SGH stanie się częścią rządowego przeglądu prawa. Jego zdaniem reforma emerytalna z 1999 r. miała dobrą i złą część. Ta pierwsza to stworzenie systemu zdefiniowanej składki. Druga, gorsza to OFE.

- Wydaje się, że powstanie OFE nie było przygotowane dość rzetelnie. Skutki dla finansów publicznych były mocno niedoszacowane. W efekcie powstał sztuczny dług, którego nie dało się utrzymać i stąd decyzja o obcięciu składki.  Reforma zakładała szereg założeń, które były niemożliwe do realizacji z różnych przyczyn i nie zostały zrealizowane. Nie nastąpiły żadne zmiany zachowań na rynku pracy – mówił Kotecki. Jak wskazywał inne kraje nie ponoszą takich kosztów lub są one bardzo niskie. Poza tym system emerytalny z 1999 r. nie został zinternalizowany przez społeczeństwo, ze względu na to, że jest zbyt skomplikowany.

Prof. Elżbieta Mączyńska z  SGH, przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, wskazywała, że nie jest przeciwniczką OFE, ale musza one działać w innej formule. Choćby powinny być opłacane w zależności od wyników inwestycyjnych, a opłata od składki w ogóle nie powinna istnieć.

Najbardziej negatywnie o istnieniu OFE mówiła prof. Leokadia Oręziak z SGH. Jej zdaniem „OFE należy zlikwidować w całości i jak najszybciej". Wskazywała na to, że OFE są przyczyną długu publicznego. Rząd musi bowiem refundować ZUS ubytki wynikające z istnienia OFE, a pieniądze te powinny iść na bieżącą wypłatę emerytur.

- To bulwersujący system i niedopuszczalne jest tolerowanie tego stanu rzeczy – mówiła Leokadia Oręziak i prezentowała liczby mówiące o kosztach wynikających z istnienia OFE jak i stratach, które przynoszą klientom.

Podobnego zdania był prof. Stanisław Owsiak z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Jego zdaniem likwidacja OFE to krok we właściwą stronę.

- Dostaje się OFE i pewnie słusznie w pewnej mierze. OFE dostaje się za wszystko, także dlatego, że cały państwowy system emerytalny ma problemy – podkreślał prof. Witold Orłowski ze Szkoły Biznesu PW i Rady Gospodarczej przy Premierze RP. Jego zdaniem przy konstruowaniu OFE zostały popełnione błędy i należy je zlikwidować.

- Giełda to nie jest dobre miejsce na finansowanie emerytur. OFE powinny inwestować w gospodarkę i można znaleźć takie stabilne sposoby. Dziś fundusze kosztują więcej niż przynoszą korzyści – mówił Witold Orłowski. Argumentował jednak, że przez sam fakt zlikwidowania OFE nie spowoduje się, że znikną problemy systemu emerytalnego.

- Ale nie jest też tak, że decyzja o likwidacji OFE oznaczałaby powrót do komunizmu – mówił Orłowski i przekonywał, że jakiegoś wyboru trzeba będzie dokonać.

Głosy obecnych w auli SGH nie były często już tak radykalne. Paweł Sawicki, dyrektor Departamentu Licencji Ubezpieczeniowych i Emerytalnych w Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), także podkreślił, że zarówno obecność OFE, jak i ich brak nie rozwiąże problemów demograficznych. – Obecność OFE nic tu nie zmienia – podkreślił. Przedstawił wyniki OFE za ostatnie trzy lata wskazujące na zyski sięgające prawie 40 mld zł. Podkreślił też, że ważną cechą OFE jest możliwość dziedziczenia pieniędzy. I pytał jaki system jest lepszy z punktu widzenia uczestnika funduszu emerytalnego.

Leokadia Oręziak ripostowała, że KNF jest od realizowania prawa, a od myślenia są naukowcy.

W opinii Aleksandry Wiktorow, Rzecznika Ubezpieczonych, byłej prezes ZUS, reforma emerytalna z 1999 r. to nie tylko OFE. - Nie patrzyliśmy na ten system całościowo. System publiczny ma chronić przed ubóstwem. Koszty będą jednak wyższe – mówiła Wiktorow.

Poza tym wciąż wiele elementów nie zostało zreformowanych jak choćby system rentowy. Jak wskazywała nigdzie założenia systemów podobnych do polskiego nie zostały spełnione.

Opinie po debacie "Co dalej z OFE na SGH

Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan

Rząd zapowiedział na wiosnę 2013 roku dokonanie przeglądu uregulowań drugiego filara systemu emerytalnego. Wśród potrzebnych i oczekiwanych publicznych dyskusji na ten temat trafiają się i takie, gdzie OFE są fałszywie przedstawianie jako gospodarczy „chłopiec do bicia", źródło wszystkich  problemów, od bezrobocia po emigrację młodzieży. Taki ton przeważał, niestety, w czasie dzisiejszej debaty publicznej „Co dalej z OFE" w SGH.

Tymczasem system emerytalny wprowadzony w Polsce w 1999 r. stawia nas wśród najnowocześniejszych krajów w Europie. Naszym celem powinna być przede wszystkim troska o jego rozwój i dostosowanie do zmian demograficznych, czy sytuacji finansów publicznych, ale nie zrzucanie winy za różne problemy na OFE.

Jest kilka kwestii wymagających pilnych zmian w II filarze  - przede wszystkim podniesienie limitu inwestycji zagranicznych (zresztą wymuszone prawem europejskim), kształt docelowego systemu wypłat świadczeń z pieniędzy gromadzonych w OFE, wreszcie wdrożenie tzw. „wielofunduszowości", która pozwoliłaby na dostosowanie polityki inwestycyjnej funduszy do profilu ryzyka odpowiedniego dla danej grupy członków OFE.

Wcześniej wysuwano także szereg innych postulatów, których wdrożenie mogłoby zracjonalizować cały system i jego instytucje. Przypomnieć warto wcześniejszą dyskusję o rezygnacji z tzw. benchmarku wewnętrznego (tj. miernika oceny na podstawie odbiegania od średniej rentowności wszystkich funkcjonujących funduszy) na rzecz zobiektywizowanego miernika zewnętrznego. To umożliwiłoby wreszcie rzeczywistą konkurencję między funduszami.

PKPP Lewiatan oczekuje poważnej dyskusji na powyższe tematy, których listę można by jeszcze wydłużyć. I ta dyskusja nie powinna być zastępowana nieuzasadnioną i bezpodstawną nagonką na II filar emerytalny i jego instytucje.

Jesteśmy świadomi, że nie tylko II, lecz i dwa pozostałe filary polskiego systemu emerytalnego wymagają zmian.

Jesteśmy świadomi, że nie tylko II, lecz i dwa pozostałe filary polskiego systemu emerytalnego wymagają zmian.

Co do I filara bezspornym jest, że deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od lat zagraża równowadze finansów publicznych, pozbawiając nasz kraj istotnych możliwości rozwojowych. Sądzimy, że wiele kolejnych rządów na to zapracowało. Uleganie naciskom grup interesu, rozdawanie przywilejów emerytalnych dla poszczególnych grup zawodowych, ciągłe opóźnianie integracji ludności utrzymującej się z rolnictwa z większością społeczeństwa, objętego nowoczesnym trójfilarowym systemem zabezpieczenia społecznego – za to wszystko płacimy ostatecznie naszymi podatkami, które mogłyby być o wiele niższe lub też te uwolnione środki mogłyby być przeznaczone na inne cele społeczne i rozwojowe. Dopiero decyzja o podniesieniu wieku emerytalnego oraz zapowiedziane zmiany w służbach mundurowych są krokami we właściwym kierunku.

Pomimo tych ostatnich racjonalnych działań, deficyt FUS w bieżącym roku przekroczy 50 mld złotych. Jedynie jego ok. 20 proc. to koszt refundacji transferów do OFE. To nie OFE odpowiadają więc za deficyt. To sam pierwszy filar wymaga pilnych zmian. Potrzebne jest jego uszczelnienie i rozszerzenie bazy uczestników. Wiadomo, oczywiście, że to jest trudne politycznie.

Trzeci filar także wymaga zmian. Jeśli myślimy o zapewnieniu godziwej starości naszym współobywatelom, należy im stworzyć warunki długoterminowego oszczędzania. Tymczasem nie można nazwać sukcesem ekonomicznym czy społecznym ani pracowniczych programów emerytalnych, ani IKE, ani tym bardziej IKZE, które miały osłodzić redukcję składki na OFE dwa lata temu. To trzeci filar naprawdę wymaga dogłębnej rewizji podstaw prawnych i finansowych.

Jesteśmy gotowi wziąć udział w dyskusji nad systemem emerytalnym w Polsce zarówno w zakresie  niezbędnych korekt modelowych, jak i szczegółowych rozwiązań w poszczególnych filarach. Dyskusja taka powinna opierać się na analizie faktów, a nie uprzedzeniach.