Polkom trudno liczyć na godziwą emeryturę. Co mogą zrobić

Kobiety są cenionymi pracownikami, a mimo to wciąż statystycznie zarabiają mniej od mężczyzn, co wpływa lub będzie wpływało na ich sytuację finansową po zakończeniu aktywności zawodowej, zwłaszcza że żyją dłużej. Warto pomyśleć o tym wcześniej, bo statystyki są nieubłagane.

Krócej na rynku pracy

Aktywność zawodowa Polek w wieku dojrzałym rośnie z roku na rok, ale wciąż jest znacznie niższa niż u kobiet w wielu innych krajach europejskich. Z danych Eurostatu wynika, że w Polsce po 55 roku życia pracuje jedynie 39,9 proc. kobiet. Wprawdzie jest ich niemal dwa razy więcej niż w pierwszej dekadzie XXI w. i o ponad 13 proc. więcej niż w 2014 r., ale jednocześnie niemal dwa razy mniej niż w Szwecji. Niższą aktywność zawodową w tym wieku wykazują jedynie Greczynki, Rumunki, mieszkanki Luksemburga, Malty, Północnej Macedonii i Turcji, które swoją 20-procentową aktywnością znacznie zaniżają średnią europejską, wynoszącą 55,2 proc.

Podobnie wygląda aktywność zawodowa kobiet niezależnie od wieku, choć procentowo się różni. Z ubiegłorocznego raportu „Women in Work Index” przygotowanego przez firmę PwC wynika, że Polska znajduje się w końcówce zestawienia. Aktywnych zawodowo jest 63 proc. Polek, podczas gdy średnia dla OECD wynosi 69 proc., a najlepiej wypadają takie kraje jak Islandia, Szwecja i Szwajcaria. Autorzy raportu podkreślają, że gdyby wszystkim krajom OECD udało się podnieść poziom zatrudnienia kobiet do notowanego w Szwecji, PKB całej grupy mógłby wzrosnąć w długiej perspektywie nawet o 6 bln dolarów.

O relatywnie niskim odsetku kobiet na rynku pracy, co wiąże się z opieką nad dziećmi i zapleczem socjalnym, mówił w ubiegłym roku Joost Korte, dyrektor generalny Komisji Europejskiej ds. zatrudnienia i spraw społecznych. Podkreślał też, jak ważne są inwestycje polskiego rządu w zatrudnienie kobiet, tak aby zmniejszyć występujące nierówności między kobietami a mężczyznami. Zapowiadał też konkretne pieniądze, które będą wypłacane od 2021 roku i mogą być wykorzystane na ten cel. Mogą, bo Komisja Europejska niczego nie może narzucić państwom członkowskim.

Nieubłagane statystyki

Kobiety, mimo że są lepiej wykształcone, nie tylko krócej pracują od mężczyzn, ale statystycznie również znacznie mniej zarabiają, i to – jak wynika z danych GUS – we wszystkich sektorach gospodarki. Największe różnice są widoczne w grupie zawodowej określanej jako „Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy”, w której uposażenie kobiet jest o 26 proc. niższe niż mężczyzn.

Firma doradcza Deloitte w raporcie „Women in the Boardroom: A Global Perspective” zwraca uwagę, że choć kobiety w coraz większym stopniu wchodzą w skład zarządów firm, to ich ekspansja cały czas jest bardzo powolna. Na razie rządzą w zaledwie 6 proc. spółek giełdowych i wchodzą w skład 13 proc. zarządów.

– Obowiązek wprowadzenia polityki różnorodności dotyczącej składu organów nadzorujących i zarządzających wynika z „Dobrych praktyk spółek notowanych na GPW” wprowadzonych w 2016 r. W Polsce zastosowała ją jednak zaledwie jedna czwarta spółek giełdowych – podkreśla Dorota Snarska-Kuman, partner Deloitte i liderka programu rozwoju rad nadzorczych w Deloitte.

W takiej sytuacji trudno kobietom liczyć na godziwą emeryturę, która zapewniałaby godne życie jeszcze przez długie lata. A będzie ich wiele, ponieważ oczekiwana średnia długość życia Polek według wyliczeń OECD wynosi 82 lata, podczas gdy mężczyzn – niecałe 74 lata. To oznacza, że czas spędzony na emeryturze może się jeszcze wydłużyć.

Świadomość niskich emerytur jest coraz większa. W badaniu „Barometr emerytalny 2019″ przeprowadzonym przez Esaliens TFI ponad połowa ankietowanych stwierdziła, że emerytura z ZUS będzie zbyt niska, a tylko 3,77 proc. uznało, że będzie wystarczająca. Prawie 73 proc. osób już obawia się problemów finansowych na emeryturze, a co się z tym wiąże rzadszych wyjazdów, mniejszych wydatków konsumpcyjnych i spadku ogólnej jakości życia.

Wprawdzie – jak wynika z badań firmy Promedica24 – większość kobiet deklaruje stabilną sytuację majątkową, ale z finansowej niewiele z nich jest zadowolonych.

– Wśród kobiet dojrzałych prawie połowa, bo 47 proc., deklaruje, że boryka się z drobnymi problemami finansowymi – mówi Agnieszka Niedziela, dyrektor marketingu w Promedica24.

Część Polek, aby podreperować domowy budżet, podejmuje dodatkową pracę.

– Warto, aby dojrzałe Polki otworzyły się na nowe zajęcie – bez obaw, że wiek będzie przeszkodą. Istnieją profesje, w których dojrzały wiek staje się wartością. Przykładem może być zawód opiekuna osób starszych – dodaje Agnieszka Niedziela.

Myślenie to nie wszystko

Nie każda kobieta chce jednak w ten sposób dorabiać, albo nie może tego robić ze względu na swój stan zdrowia. Warto to brać pod uwagę i myśleć o przyszłości znacznie wcześniej niż 10 czy 15 lat przed emeryturą.

Wiele osób już to robi. Z Barometru Esaliens TFI wynika, że 51,59 proc. ankietowanych odkłada oszczędności, a prawie 67 proc. zamierza to robić. Nie wystarczy jednak planować, ponieważ czas płynie, a w przypadku kobiet konieczność zapewnienia sobie bezpieczeństwa finansowego jest znacznie większa ze względu na dysproporcje zarobkowe, czas pracy i czas życia.

Możliwości jest wiele. Są fundusze inwestycyjne i takie programy jak IKE, IKZE, PPE czy PPK. – Prywatne oszczędzanie na emeryturę ma kilka poważnych zalet, w zależności od rozwiązania, na które się zdecydujemy. Poza samym budowaniem zabezpieczenia finansowego, które jest wartością samą w sobie i może pozwolić na realizowanie bardziej wysublimowanych potrzeb, takich jak np. podróżowanie, są to przede wszystkim liczne preferencje podatkowe i możliwość dziedziczenia przez bliskich naszych oszczędności – podkreśla, dyrektor rozwoju planów emerytalnych w Esaliens TFI.

Rządowe programy mogą jednak nie wystarczyć. PPE nie jest dla wszystkich, a Expander wyliczył, że kobieta, która zacznie oszczędzać w PPK w wieku 30 lat, zgromadzi tylko 14 proc. oszczędności potrzebnych do tego, aby mieć emeryturę wysokości swojej pensji. Wpłaty na PPK nie są bowiem wysokie. Podstawowe wpłaty to 2 proc. wynagrodzenia osoby pracującej i 1,5 proc. od pracodawcy. Wprawdzie chętni mogą dobrowolnie zadeklarować oszczędzanie kolejnych 2 proc. a pracodawca dołożyć jeszcze 2,5 proc., ale na jego dobrą wolę trudno będzie liczyć. Pozostają więc wpłaty na IKE i IKZE. W tym roku na pierwsze z kont można wpłacić do 15 681 zł, a na drugie do 6272,40 zł.