Sopocki Dom Aukcyjny (www.sda.pl) sprzedał w ostatnich dniach za 980 tys. zł sztandarowy obraz Józefa Chełmońskiego „Jarmark na Kresach”. To bardzo dobry początek roku. Dzieło ma bogatą udokumentowaną historię oraz legendę.
Chełmoński zamieszkał w Paryżu w 1875 r. Żyło tam już kilkanaście tysięcy artystów ze świata. Konkurencja była ogromna, ale przebił się na rynku. Jego pracami handlował legendarny marszand Adolphe Goupil. Obrazy Chełmońskiego chętnie kupowali Amerykanie. Artysta żył w luksusie. Jednak 15 lipca 1881 r. rząd USA podniósł cła na obrazy importowane z Europy. Wówczas zakupy ustały, a ceny drastycznie spadły. Malarz popadł w biedę.
„Jarmark na Kresach” powstał w Paryżu po pobycie artysty w Tarnopolu w 1881 r. Dzieło kupił adwokat paryski Louis Furnier. W 1924 r. obraz odkupił legendarny warszawski antykwariusz Abe Gutnajer (w sumie nabył 13 prac Chełmońskiego). Nie wiemy, co działo się z obrazem przez kolejnych 60 lat. Ustalenie tego to wyzwanie dla kolekcjonera z pasją badacza. W 1991 r. obraz kupili twórcy spółki Art B, Bogusław Bagsik i Andrzej Gąsiorowski. Pamiętam to dzieło z ich rezydencji w pałacu w Pęcicach.
Niskie ceny
Informacje o obrazie zaczerpnąłem z opracowań Tadeusza Matuszczaka, najwybitniejszego znawcy dorobku Chełmońskiego. Warto zdobyć monografię Matuszczaka „Chełmoński poszukiwany” (Radziejowice, 2014 r.). Autor opisuje tam dzieła Chełmońskiego, o których nie wiadomo, gdzie się znajdują. Część z nich już znaleziono dzięki książce. Tadeusz Matuszczak szacuje, że nadal możliwe jest odkrycie ponad stu dzieł. Czekają one na kolekcjonera, który jak detektyw, według instrukcji zawartych w książce, wytropi je na świecie.
W ostatnich latach „Jarmark na Kresach” zdobił galerię dzieł artysty w Pałacu w Radziejowicach (www.palacradziejowice.pl). Od 2012 r. jest to największa stała wystawa monograficzna Chełmońskiego w Polsce. Udało się pozyskać dzieła z Muzeum Narodowego w Warszawie oraz od prywatnych kolekcjonerów. Część prac nigdy wcześniej nie była pokazywana publicznie. W pobliżu Radziejowic leży Kuklówka, gdzie do dziś stoi dworek Józefa Chełmońskiego.
