Laureat m.in. Nagrody Rembrandta przyznawanej przez Fundację im. Johanna Wolfganga von Goethe w Bazylei „za rzeczywisty wkład w kształtowanie obrazu sztuki naszej epoki” (1978) oraz nagrody krytyków nowojorskich za najlepszy spektakl na Broadwayu („Niech sczezną artyści”, 1986).
Uniwersalna geometria
Szóste miejsce Kompasu Sztuki 2020 przypadło Henrykowi Stażewskiemu (1894–1988), jednemu z najwybitniejszych polskich przedstawicieli abstrakcji geometrycznej. Jego udział w budowaniu europejskiej awangardy został doceniony na Biennale w Wenecji (1966), gdzie otrzymał honorowe wyróżnienie. Należał m.in. do czołowych ugrupowań awangardowych: Blok, Praesens, „a.r.”, Cercle et Carré oraz Abstraction-Création, współtworzył Galerię Foksal oraz Międzynarodową Kolekcję Sztuki Muzeum Sztuki w Łodzi. Jego prace zasilają zbiory m.in. Museum of Modern Art i Guggenheim Museum w Nowym Jorku, Tate Modern w Londynie.
Henryk Stażewski Relief nr 19, 1969, relief, akryl/drewno, płyta pilśniowa, 80 x 80 x 6 cm, Desa Unicum, 29.11.2018, fot. Artinfo.pl
pieniadze.rp.pl
Pod koniec lat 50. skupił się na reliefach. Inspiracje czerpał m.in. z dokonań Kazimierza Malewicza, Pieta Mondriana oraz konstruktywizmu. Dla Stażewskiego sztuka abstrakcyjna, podporządkowana geometrii, była próbą obiektywnego przedstawienia świata, intelektualnego odcyfrowania rzeczywistości.
Artysta był przekonany, iż geometria łączy sztukę wszystkich epok. Pod koniec lat 60. podstawowym modułem prac stał się kolorowy kwadrat, który artysta multiplikował. Na prawie 20 lat reliefy wyparły techniki czysto malarskie. W latach 70. Stażewski wrócił do formuły „białych obrazów” z wiązkami linii w tle.
Powtarzalny schemat
Roman Opałka (1931–2011), któremu przypadła siódma pozycja, należy do elitarnej grupy polskich artystów, którzy od lat funkcjonują na światowych rynkach sztuki. Jest jednym z najdroższych polskich artystów. Przez ostatnie prawie 40 lat mieszkał we Francji. Jego prace można podziwiać m.in. w: MoMA oraz Guggenheim Museum w Nowym Jorku, Centrum Pompidou w Paryżu. Sławę i uznanie przyniosły mu „obrazy liczone” (pierwszy zatytułowany „Opałka 1965/1-∞” ) i są zapisem uciekającego czasu.
Roman Opałka “Detail 5137748 – 5157846” z cyklu “1965/1 – ∞”,akryl/płótno, 196 x 135 cm, Desa Unicum, 05.12.2019, fot. Artinfo.pl
pieniadze.rp.pl
Prace, które artysta nazywał detalami zawierają około 140 tys. białych cyfr na początkowo czarnym tle. Z czasem zaczął je stopniowo rozjaśniać o 1 procent. Zawsze miały ten sam format: 196 x 135 centymetrów, dostosowany do zasięgu ręki mistrza, który zawsze pokazywał je w ten sam sposób − zawieszone na tej samej wysokości i w tych samych odstępach. W trakcie tworzenia każdą liczbę wymawiał i nagrywał na magnetofon.
Warto sprawdzić: Polskie dzieła rosną w siłę. W Londynie padł rekord cenowy
W latach 70. zaczął też wykonywać fotograficzne autoportrety, na których zawsze ubrany jest w białą koszulę, ma ten sam wyraz twarzy i tak samo jest uczesany. Obrazy, zdjęcia i płynący z głośników głos artysty stanowią jedność. Marzeniem artysty było dojście do siedmiu siódemek, wtedy według jego obliczeń obraz stałby się zupełnie biały. Doszedł do ponad pięciu milionów.
Roman Opałka „Detail – 3898233”, z cyklu „OPALKA 1965/1 – ∞”, unikat, odbitka żelatynowo-srebrowa/papier barytowy, 30,5 x 23,5 cm, do obiektu dołączony włos artysty, Desa Unicum, 17.10.2019, fot. Artinfo.pl
pieniadze.rp.pl
Kobiece piękno
Ósme miejsce, od lat w ścisłej czołówce rankingu, zajął Jerzy Nowosielski (1923–2011). Jego dzieła cenione są zarówno przez krytyków sztuki, jak i kolekcjonerów. Od lat biją rekordy aukcyjne.
Twórczość Nowosielskiego kojarzona jest przede wszystkim z portretami urodziwych, tajemniczych dam, pływaczek, gimnastyczek. Stworzył własny kanon kobiecego piękna. Zawsze wierny sobie – nigdy nie namalował niczego z natury (dla studentów ASP podstawa edukacji), w okresie stalinizmu jako jeden z nielicznych, podobnie jak Tadeusz Kantor, obronił się przed socrealizmem, projektował wówczas scenografie i wykonywał polichromie w kościołach i cerkwiach.
Jerzy Nowosielski Kobiety na statku, 1980 r., olej/płótno, 100 x 120 cm, Desa Unicum, 06.12.2018, fot. Artinfo.pl
pieniadze.rp.pl
Jerzy Nowosielski uważał, że jego obrazy, podobnie jak ikony, nie ukazują zmiennego wizerunku rzeczy, ale ukryty w nich boski sens. Pisał też autentyczne ikony według tradycyjnych reguł sakralnego malarstwa Kościoła wschodniego.
Powidoki
Dziewiąte miejsce Kompasu Sztuki 2020 zajął Władysław Strzemiński (1893–1952), jeden z najważniejszych artystów awangardowych, twórca unizmu, którego główną zasadą było zachowanie jedności dzieła sztuki z miejscem, w którym powstało. Autor słynnych obrazów tzw. solarystycznych, zwanych powidokami światła, powstałych w wyniku patrzenia w słońce. Należał do czołowych, awangardowych grup artystycznych lat 20.: Blok, Praesens oraz „a.r.”.
Władysław Strzemiński Projekt VI, 1948, gwasz, tusz, papier; 40 x 28,5 cm; Polski Dom Aukcyjny, 05.04.2018, fot. Artinfo.pl
pieniadze.rp.pl
Współinicjator Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej stworzonej dla Muzeum Sztuki w Łodzi. Zmarł w zapomnieniu i osamotnieniu, w 1950 roku pod zarzutem nierespektowania zasad socrealizmu został usunięty z uczelni, gdzie pracował jako pedagog. Na rynku jego prace pojawiają się sporadycznie.
Warto sprawdzić: Dzieła „najdroższej polskiej malarki” w prywatnym muzeum
Trzykrotny lider
Pierwszą dziesiątkę zamyka Mirosław Bałka, rocznik 1958. Trzykrotny lider Kompasu Sztuki (2009, 2010, 2011). Światowej sławy twórca, jeden z najbardziej docenionych polskich artystów. Jego intelektualna, wymagająca komentarza sztuka, zdominowana przez ponadczasowe tematy jak przemijanie, śmierć, pamięć, pokazywana jest w najbardziej prestiżowych galeriach i muzeach na świecie. Często w twórczości Bałki powracającym wątkiem jest Holocaust. Jego prace znajdują się w kolekcjach m.in. Tate Modern w Londynie, Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Rzeźbiarz, autor instalacji, zajmuje się też rysunkiem i filmem eksperymentalnym.
Mirosław Bałka Suczka, fragment instalacji Sprzedawca soli, 1988 r., tkanina jutowa, słoma, metal, kości zwierzęce, 74 x 78 x 29 cm, 6 x 55 x 95 cm (cokół), Desa Unicum, 04.04.2017, fot. Artinfo.pl
pieniadze.rp.pl
Jak powstaje ranking Kompas Sztuki
Kompas Sztuki – ranking najlepszych polskich artystów współczesnych powstaje od 2007 roku. Z uwagi na spore zainteresowanie sztuką młodych, spowodowane większą dostępnością cenową ich prac, co roku tworzony jest też Kompas Młodej Sztuki (artyści do 35. roku życia). Oba publikowane na łamach „Rzeczpospolitej”, w dziale „Moje Pieniądze”. Kompas Sztuki podobnie jak Kompas Młodej Sztuki jest cenną wskazówką dla kolekcjonerów, inwestorów oraz galerii, domów aukcyjnych i samych artystów. Pełni też istotną rolę edukacyjną.
W rankingu wzięły udział czołowe galerie prywatne i publiczne – w sumie 71. Wśród prywatnych m.in.: Galeria Starmach, Zderzak, Piękna Gallery, Propaganda, Beta 16, Artemis, lokal_30 oraz publiczne, czyli m.in. CSW Zamek Ujazdowski, Bunkier Sztuki, MOCAK, BWA Zielona Góra, PGS, CSW Kronika, Galeria Bielska, Mosart w Gorzowie oraz Galeria Wschodnia. Zderzenie tych dwóch światów pozwala na wyłonienie, na ile jest to możliwe, w miarę obiektywnej grupy twórców uznanych za najlepszych artystów współczesnych. Podany podział punktów na galerie komercyjne i publiczne pozwala zorientować się, którzy artyści przez kogo są bardziej preferowani.
Właściciele lub dyrektorzy, wszyscy wysokiej klasy profesjonaliści mogą zgłosić dziesięciu artystów. Pierwszy otrzymuje 10 pkt, drugi 9, kolejny 8 itd. Przy wyborze proszeni są o kierowanie się przede wszystkim osiągnięciami artystycznymi (prestiżowe wystawy, publikacje, nagrody itp.). Ranking obejmuje zarówno artystów żyjących, jak i nieżyjących, uprawiających różne dyscypliny, których aktywność twórcza przypadła na okres po 1945 roku. Od początku istnienia rankingu ścisła czołówka to jedni z najwybitniejszych artystów współczesnych, a ich dzieła osiągają najwyższe ceny.
o autorce rankingu
Kama Zboralska, ekspert rynku sztuki, współautorka Kompasu Młodej Sztuki i Kompasu Sztuki, prowadzi wykłady m.in. na Wydziale Sztuki Mediów ASP w Warszawie.
Autorka cyklu trzech książek: „Sztuka inwestowania w Sztukę. Przewodnik po galeriach”, pierwszy tom wyróżniony przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek w konkursie na „Najpiękniejsze książki roku 2003″. Autorka albumu „Galeria (-1) Polski Komitet Olimpijski. Wystawy sztuki współczesnej 2006–2016″ (2016) oraz współautorka zbiorowej publikacji „Olimpijskie Konkursy Sztuki. Wawrzyny Olimpijskie” (PKOI, 2012). Ostatnia publikacja – „101 polskich artystów współczesnych. Wybitnych, uznanych debiutujących”.
