Emerytura z trzech filarów

materiał powstał we współpracy z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych

Pierwszym filarem zarządza ZUS. Emerytura z tego filaru zależy przede wszystkim od wysokości wpłaconych składek i długości średniego dalszego trwania życia. Drugi filar to otwarte fundusze emerytalne (OFE) i subkonto w ZUS albo tylko subkonto w ZUS. Wysokość kwot zgromadzonych w OFE zależy od efektywności inwestowania środków zgromadzonych w funduszu.

Trzecim filarem zarządzają prywatne instytucje. Emeryturę z tego filaru otrzymasz z wpłaconych wcześniej i zainwestowanych środków. Wpłaty dokonywane są przez pracodawcę w ramach pracowniczych programów emerytalnych – PPE – oraz przez pracodawcę i pracownika w ramach pracowniczych planów kapitałowych – PPK. W ramach trzeciego filaru można także otworzyć indywidualne konto emerytalne (IKE) lub indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE).

Czytaj także: Co przysługuje za opłacanie składek do ZUS

I filar – ZUS

W Polsce wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. ZUS przyzna emeryturę, gdy osiągniesz ten wiek i złożysz wniosek o świadczenie. Gdy osiągniesz wiek emerytalny, masz prawo przejść na emeryturę – jest to Twój wybór, a nie obowiązek. Im dłużej będziesz pracować, tym wyższą otrzymasz emeryturę. Odłożysz bowiem więcej składek, które będą waloryzowane, a Twoje średnie dalsze trwanie życia, (przez które dzieli się zgromadzone składki emerytalne i kapitał początkowy po waloryzacji) będzie wtedy niższe.

Składka na emeryturę z I filaru wynosi 12,22 proc. twojego wynagrodzenia, przychodu.

Możesz obliczyć kwotę prognozowanej emerytury, korzystając z kalkulatora na Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS), na www.zus.pl albo z pomocy doradcy emerytalnego w każdej placówce ZUS.

Po osiągnięciu wieku i złożeniu wniosku będziesz co miesiąc aż do śmierci otrzymywał emeryturę. Środki na emeryturę z I filaru nie podlegają dziedziczeniu ani podziałowi w razie rozwodu czy unieważnienia małżeństwa.

Czytaj także: Prawie wszystko o emeryturze z ZUS

II filar – ZUS i OFE

Drugi filar to otwarte fundusze emerytalne (OFE) i subkonto w ZUS albo tylko subkonto w ZUS. OFE zarządzają prywatne instytucje – powszechne towarzystwa emerytalne (PTE). Wysokość kwot zgromadzonych w OFE zależy od efektywności inwestowania środków zgromadzonych w funduszu.

Dziesięć lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego OFE zacznie przekazywać Twoje środki z rachunku do ZUS w wysokości 1/10 każdego roku (tzw. suwak bezpieczeństwa), a Zakład zapisze je na Twoim subkoncie. Gdy osiągniesz wiek emerytalny, będą one doliczone do emerytury wypłacanej przez ZUS.

Do II filaru trafia część składki emerytalnej – 7,3 proc. Składka ta jest w całości gromadzona na subkoncie w ZUS, gdy ubezpieczony nie przystąpił do OFE, albo trafia po części na subkonto w ZUS (4,38 proc.), a po części na konto w OFE (2,92 proc.).

Środki zgromadzone na subkoncie są co roku waloryzowane. Podlegają podziałowi i wypłacie w razie śmierci, rozwodu czy unieważnienia małżeństwa ubezpieczonego.

Jeśli masz subkonto w ZUS i nie jesteś członkiem OFE, powinieneś złożyć w ZUS pisemne oświadczenie o stosunkach majątkowych między Tobą a Twoim współmałżonkiem. Możesz w nim wskazać inne osoby uprawnione do otrzymania środków po Twojej śmierci. Na podstawie tego oświadczenia ZUS podzieli środki zgromadzone na Twoim subkoncie. Jeśli nie wskażesz osób uprawnionych, środki te wejdą do masy spadkowej.

Po Twojej śmierci ZUS zawiadomi osoby uprawnione, że mają prawo złożyć wniosek o wypłatę. Pieniądze zostaną wypłacone w ciągu 3 miesięcy od dnia, w którym wpłynie wniosek wraz z kompletem załączników.

Jeśli masz subkonto w ZUS i jesteś członkiem OFE, to podział środków rozpoczyna się w funduszu emerytalnym. OFE zawiadamia ZUS w ciągu 14 dni od dokonania podziału o osobach na rzecz, których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w OFE oraz jaki jest udział tych osób w tych środkach.

Podział środków na subkoncie jest konsekwencją podziału składek zgromadzonych w OFE. Od zawiadomienia OFE mamy 3 miesiące na podział środków zapisanych na subkoncie.

Czytaj także: Kiedy przysługuje nam renta

Filar III – PPK, PPE, IKE, IKZE

Trzeci filar daje możliwość odkładania na emeryturę w czterech programach emerytalnych: PPK, PPE, IKE i IKZE. Przystąpienie do programów jest dobrowolne, środki stanowią Twoją własność i są dziedziczone. W każdej chwili możesz zrezygnować z udziału w programie i wycofać zgromadzone środki.

III filar zasady oszczędzania

PPK

Osoby w wieku 18–55 lat są zapisywane do programu automatycznie. Muszą więc złożyć deklaracje, jeśli chcą zrezygnować z PPK. Natomiast osoby po 55. roku życia, a przed 70. rokiem, składają wniosek o przystąpienie do programu. Do programu nie można przystąpić po ukończeniu 70 lat.

Na konta w PPK pieniądze wpływają z trzech źródeł:

od pracodawcy 1,5–4 proc. wynagrodzenia (1,5 proc. – wpłata obowiązkowa; do 2,5 proc. wpłata dodatkowa),
od pracownika 2–4 proc. (2 proc. – wpłata obowiązkowa, ale można ją obniżyć do 0,5 proc., jeśli wynagrodzenie pracownika nie przekracza 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia; do 2 proc. – wpłata dobrowolna),
od państwa 250 zł – wpłata powitalna, oraz 240 zł – dopłata roczna (po spełnieniu określonych w przepisach warunków).

Wypłata środków z PPK następuje po ukończeniu 60. roku życia. Uczestnik PPK będzie mógł sam zdecydować, jak zamierza skorzystać ze zgromadzonych środków:

może dalej odkładać środki w PPK,
może dokonać wypłaty środków:
jednorazowo wypłacić 25 proc. środków, a resztę wypłacać w co najmniej 120 ratach przez 10 lat (wypłata w tej formie będzie zwolniona od podatku od zysków kapitałowych),
w mniejszej liczbie rat niż 120, ale zmniejszenie liczby rat będzie skutkować koniecznością zapłaty należnego podatku od zysków kapitałowych,
może dokonać wypłaty transferowej na polisę w Zakładzie Ubezpieczeń z prawem do świadczenia okresowego lub dożywotniego albo na rachunek terminowej lokaty zgodnie z warunkami określonymi w ustawie,
może wypłacić środki w formie świadczenia małżeńskiego.

Pracownicze plany kapitałowe są programami dobrowolnymi, w każdym momencie można zrezygnować z dokonywania wpłat. W tym celu trzeba złożyć u pracodawcy specjalne oświadczenie, w którym dodatkowo zrzekniemy się pozostałych korzyści przewidzianych w PPK, takich jak wpłaty pracodawcy i dopłaty ze środków publicznych.

Uczestnik może wnioskować o wypłatę do 25 proc. środków zgromadzonych na rachunku PPK w przypadku jego poważnego zachorowania (także małżonka lub dziecka) oraz do 100 proc. środków zgromadzonych na rachunku PPK na wkład własny przy zakupie mieszkania. Może z tego skorzystać do 45. roku życia, a środki będzie musiał wpłacić do PPK w ciągu 10 lat z karencją na rozpoczęcie wpłat do 5 lat.

Zgromadzone środki nie przepadają w przypadku śmierci uczestnika PPK – podlegają dziedziczeniu (trafią do osoby albo osób wskazanych przez uczestnika bądź będą dziedziczone na zasadach ogólnych).

PPE

Przystąpienie do PPE może nastąpić wyłącznie na podstawie pisemnej deklaracji danej osoby. Składki na PPE dzielą się na dwa rodzaje – podstawowe i dodatkowe. Składki podstawowe są finansowane przez firmy, a ich wysokość nie może przekroczyć 7 proc. wynagrodzenia pracownika. Składki dobrowolne są wnoszone przez pracownika, nie mogą one przekraczać 21 442,5 zł w 2019 roku.

Po osiągnięciu 60 lat uczestnik PPE może w dowolny sposób wypłacić pieniądze zgromadzone w PPE. Wypłata środków przed 60. rokiem życia oznacza konieczność przekazania 30 proc. sumy składek podstawowych na rachunek bankowy wskazany przez ZUS.

IKE i IKZE

Indywidualne konto emerytalne i indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego należą do dobrowolnych form ubezpieczenia społecznego.

Roczne limity maksymalnych wpłat na IKE oraz IKZE nie mogą przekroczyć odpowiednio:

kwoty odpowiadającej trzykrotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (IKE).

W 2019 r. na IKE można maksymalnie wpłacić 14 295 zł, a na IKZE – 5718 zł.

Częstotliwość wpłat na IKE, jak i IKZE jest dobrowolna, można wpłacać jednorazowo, kilka razy w roku, ale ważne, by nie przekroczyć ustalonego limitu.