Pierwodruki Wyspiańskiego za mniej niż 100 zł

Za pierwodruk „Wesela” zapłacimy nawet 2 tys. zł. Fot. Antykwariat Wójtowicz Kraków

Foto: pieniadze.rp.pl

W Muzeum Narodowym w Krakowie (www.mnk.pl) otwarto wystawę pierwodruków Stanisława Wyspiańskiego. W tym samym czasie na rynku te oryginalne pierwsze wydania upolować można w cenie już do 100 zł. To propozycja na każdą kieszeń. Dobra okazja, żeby zacząć tworzyć kolekcję białych kruków.

W stołecznym antykwariacie TOM Tomasz Marszewski proponuje „Powrót Odysa” z 1907 roku za 40 zł. Strona tytułowa jest lekko poplamiona, ale dla kolekcjonera z pasją jest to wyzwanie. Dziś kupi egzemplarz w gorszym stanie i od razu zacznie szukać lepiej zachowanego.

Wydania ukazywały się „nakładem autora” lub nakładem rodziny po śmierci artysty. Okładki są kartonowe, nieefektowne, ale utrzymane w duchu secesji, zaprojektował je sam autor. Piotr Wójtowicz z krakowskiego Antykwariatu Wójtowicz zwraca uwagę, że wyższe ceny mają najsłynniejsze dramaty, np. „Warszawianka” lub „Wyzwolenie”. „Wesele” to pozycja wyłącznie aukcyjna. Startuje z ceną ok. 800 zł, osiąga cenę średnio ok. 1-1,5 tys. zł. Czy półtora tysiąca złotych to dużo za pierwodruk genialnego dramatu?

Paweł Podniesiński, rzeczoznawcza antykwaryczny ministerstwa kultury, informuje, że dramaty Wyspiańskiego dość często pojawiają się na aukcjach. Po 2000 roku np. „Achilles” oferowany był 41 razy, książka osiągała ceny 200-400 zł. Z kolei „Wesele” licytowano 36 razy, osiągało ono ceny od 300 zł do 2 tys. zł. Pierwodruki miały nakłady od ok. 200 egzemplarzy do nawet 4 tysięcy egzemplarzy.

Warto sprawdzić: Monety są lepszą inwestycją niż obrazy

W krakowskim Muzeum Narodowym wystawiono równocześnie książki z obszernej domowej biblioteki Wyspiańskiego. Moją uwagę zwróciły pozycje z odręcznymi dedykacjami różnych autorów. Na przykład europejskiej sławy literat Stanisław Przybyszewski napisał: „Drogiemu Stasiowi Wyspiańskiemu ukochanemu malarzowi i poecie serdecznie przywiązany Staś Kraków 20 maja 1899″.

Faktem jest, że na krajowym rynku za grosze można zdobyć książki z dedykacjami, zwłaszcza powojennych autorów. Pisałem w „Rzeczpospolitej”, gdy w handlu pojawiła się książka Czesława Miłosza z dedykacją poety dla Lecha Wałęsy. Książka z dedykacją noblisty dla noblisty beznadziejnie czekała na nabywcę.

Sensację wzbudzi oferta pierwszych w tym roku aukcji malarstwa. 9 lutego Sopocki Dom Aukcyjny (www.sda.pl) zorganizuje aukcję malarstwa na papierze. W ofercie są dwa pastelowe portrety namalowane przez Witkacego. Artysta w 1917 roku namalował w Petersburgu portret aktorki Wandy Skarżyńskiej (1892-1967). Tak wczesny portret to rzadkość.

Rynkowe odkrycie

Witkacy namalował „Portret pianisty Goreckiego”

Foto: pieniadze.rp.pl

Obraz nie był dotychczas znany. To kolejne rynkowe odkrycie. Od lat podkreślam, że podstawową zasługą rynku jest odkrywanie dzieł, które przez lata uchodziły za zaginione lub były całkowicie zapomniane. Obrazy Witkacego skokowo podrożały w ostatnich latach. To powoduje, że handlarze sztuką szukają ich w najdalszych zakątkach świata.

„Portret Skarżyńskiej” ma cenę wywoławczą 88 tys. zł. Kilka lat temu wystartowałby z ceną ok. 20 tys. zł. i osiągnął cenę ok. 40-50 tys. zł. Dziś górną granicę wyceny szacunkowej określono na 130 tys. zł.

Drugi portret też wzbudzi sensację. Ma doskonałą proweniencję. Pochodzi z kolekcji profesora psychologii Stefana Szumana, przyjaciela Witkacego. To namalowany w 1933 roku „Portret pianisty Goreckiego” (cena wywoławcza 80 tys. zł, wycena szacunkowa 100-135 tys. zł).

Podstawowym źródłem zarobków Witkacego było malowanie portretów na zamówienie. Był to finansowy przymus, dochodziło do konfliktów z modelami, którzy żądali fotograficznego podobieństwa i targowali się ostro. Witkacy, aby przeżyć, godził się na względnie niskie ceny, przyjmował zapłatę w ratach. Bogatym źródłem informacji na ten temat są wydane w ostatnich latach „Listy do żony”.

Oferowany portret Goreckiego jest wyjątkowy To portret osoby znajomej, bliskiej, namalowany dla przyjemności, z fantazją. Świadczy o tym swobodna forma oraz żartobliwa rymowanka jaką malarz wypisał na obrazie: „Mam ochotę na tę twarz! Taką, taką że aż aż!”. Witkacy poznał Goreckiego dzięki Stefanowi Szumanowi swojemu przyjacielowi i mistrzowi.

W 1928 roku Witkacy oficjalnie założył „Firmę Portretową”. Wydrukował jej regulamin. Model dostawał do przeczytania „Regulamin”, który definiował typy portretów. Był typ bliski fotograficznego podobieństwa, tzw. „wylizany”. Można było zamówić typ portretu bliski karykatury. Był to wizerunek modela najbardziej przetworzony przez artystę.

Dzięki regulaminowi artysta ograniczył przykre rozmowy z modelami. W pierwszym zdaniu „Regulaminu” Witkacy stwierdzał: „Klient musi być zadowolony. Nieporozumienia wykluczone”.